ΑΓΙΑ ΒΗΘΛΕΕΜ, ΧΩΡΙΟ ΠΟΙΜΕΝΩΝ, ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ, ΧΕΒΡΩΝ, ΠΟΡΕΙΑ ΑΠΟ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΑ ΠΡΟΣ ΧΕΒΡΩΝΑ

ΒΗΘΛΕΕΜ



Βρίσκεται σέ ἀπόσταση 10 χιλιομέτρτων ἀπό τά Ἱεροσόλυμα καί σέ ὑψόμετρο 800 μέτρων.
Εἶναι πασίγνωστη, ἀφοῦ ἐδῶ γεννήθηκε ὁ Κύριος μας, πράγμα πού ἦταν γνωστό στούς Ἑβραίους, ἀφοῦ οἱ προφῆτες Μιχαίας καί Ἡσαΐας προφήτεψαν πώς ἀπό τή Βηθλεέμ θά ἔρθει ὁ Μεσσίας. Λέγεται πόλη τοῦ Ἰούδα καί πόλη τοῦ Δαυίδ γιατί ἐδῶ γεννήθηκε ὁ Βασιλιάς Δαυίδ χίλια χρόνια πρίν ἀπό τήν γέννηση τοῦ Χριστοῦ μας, καί ἐδῶ πῆρε τό χρίσμα ἀπό τόν Προφήτη Σαμουήλ καί ἔγινε βασιλιάς τοῦ Ἰσραήλ. Στά ἑβραϊκά σημαίνει τό «σπίτι τοῦ ψωμιοῦ» («Οἶκος ἄρτων») ἐνῶ στά ἀραβικά σημαίνει «σπίτι τοῦ κρέατος» (Μπείτ Λάχμ). Ἐδῶ γεννήθηκε Αὐτός πού δημιούργησε, συντηρεῖ καί τρέφει τά σύμπαντα, ὁ Κύριος Ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός.
Στήν Παλαιά Διαθήκη καλεῖται «Βηθλεέμ τῆς Ἰουδαίας» γιά νά διακρίνεται ἀπό μία ἄλλη Βηθλεέμ, πού βρισκόταν στή νότια Γαλιλαία. Συχνά ὁμως ἀναφέρεται καί ὡς (Οἶκος) Ἐφραθᾶ, ὄνομα πού δήλωνε ὄχι μόνο τή Βηθλεέμ ἀλλά καί ὁλη τή γύρω περιοχή της.
Ἡ θέση τῆς ἀρχαίας Βιβλικῆς Βηθλεέμ εἶναι ἄγνωστη μέχρι σήμερα. Ἀπό τά τελευταῖα ἀρχαιολογικά εὐρήματα φαίνεται ὁτι πρέπει νά βρισκόταν πρός τά δυτικά της σημερινῆς.
Στούς πρώτους τρεῖς αἰῶνες τοῦ χριστιανισμοῦ ἦταν ἕνα μικρό καί ἀσήμαντο χωριό. Οἱ Ἑβραῖοι κάτοικοι της εἶχαν διωχθεῖ ἀπό τόν αὐτοκράτορα Ἀδριανό καί οἱ λίγοι πού ἔμειναν ἦταν ἐθνικοί καί χριστιανοί. Στό μέρος ὅπου βρίσκεται τό Ἅγιο Σπήλαιο τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ μας ἐκεῖ ὁ αὐτοκράτορας Ἀδριανός (130 μ.χ) διέταξε νά κτισθεῖ εἰδωλολατρικός ναός.
Ἡ μορφή καί ἡ ροή τῶν πραγμάτων στήν Βηθλεέμ ἄλλαξε ριζικά τόν 4ο αἰώνα ὁταν ὁ αὐτοκράτορας ἅγιος Κωνσταντῖνος καί ἡ μητέρα του ἁγία Ἑλένη, κτίσανε πάνω στό Σπήλαιο τῆς Γέννησης τοῦ Χριστοῦ μας μεγαλοπρεπῆ Βασιλική, γεγονός πού ἔβγαλε τήν Ἁγία Βηθλεέμ ἀπό τήν ἀφάνεια καί τήν κατέστησε σπουδαῖο προσκυνηματικό καί λατρευτικό κέντρο. Ἡ Ἁγία Ἑλένη ἔχτισε πάνω ἀπό τό σπήλαιο πανέμορφο ναό ὁ ὁποῖος στηρίζεται σέ 46 κολῶνες, τοποθετημένες σέ 4 σειρές. Ὑπῆρχαν ὡραιότατα ψηφιδωτά μέ παραστάσεις ἀπό τήν Δημιουργία τοῦ κόσμου μέχρι τήν Δευτέρα Παρουσία καί ἰδίως τήν γενεαλογία τοῦ Κυρίου. Ἡ Βασιλική τῆς Ἁγίας Ἑλένης ἀντικαταστάθηκε τόν 6ο αἰώνα ἀπό τήν Βασιλική τοῦ Ἰουστινιανοῦ.
Μετά τήν ἀραβική κατάκτηση, ἡ Βηθλεέμ πάλι ἔπεσε στήν ἀφάνεια καί τήν παρακμή. Τό 1101, στέφθηκε στή Βασιλική της ὁ Βαλδουίνος, ὡς πρῶτος βασιλιάς τοῦ βασιλείου τῶν Σταυροφόρων τῆς Ἱερουσαλήμ. Τήν ἴδια ἐποχή, περίπου, ἀνακηρύχθηκε Ἐπισκοπή.
Μετά τήν ἀποχώρηση τῶν Σταυροφόρων τό 1187, ἡ Βηθλεέμ ἀκολούθησε τήν καταθλιπτική τύχη τῆς Ἱερουσαλήμ καί ὅλης της Παλαιστίνης.
Στό 19ο αἰώνα μέ τή ροή τοῦ νέου κύματος τῶν χριστιανῶν προσκυνητῶν ἀπό τήν Εὐρώπη καί τίς ἄλλες χριστιανικές χῶρες, ἄρχισε ἡ πνευματική καί οἰκονομική της ἀνασυγκρότηση, πού συνεχίζεται. Δυστυχῶς σήμερα πάλι ἡ Βηθλέεμ δοκιμάζεται μέ τά τείχη πού ὕψωσαν γύρω της οἱ Ἑβραῖοι γιά νά ἐξασφαλίσουν τά δικά τους συμφέροντα στήν ἁγία Γῆ.

Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ
Βρίσκεται στήν ἀνατολική πλευρά τῆς σημερινῆς Βηθλεέμ.
Τά ἐπιπρόσθετα καί μεταγενέστερα κτίρια τῶν μοναστηριῶν, τῶν Ὀρθοδόξων, τῶν Λατίνων καί τῶν Ἀρμενίων, ἔχουν ἀλλιώσει τό ἀρχικό της σχέδιο καί ἔχουν παραμορφώσει τήν πρώτη μεγαλοπρεπῆ της πρόσοψη.
Ἀπό τίς ἀρχικές τρεῖς κεντρικές εἰσόδους στή δυτική ὄψη, ἔμεινε μόνο ἡ μεσαία, ἄλλα καί αὐτή ἔχει σμικρυνθεῖ κατά τά δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ἡ πόρτα εἶναι ἐξαιρετικά χαμηλή γιά νά μήν μπορεῖ νά εἰσέλθει κάποιος ἔφιππος στό ναό ὅπως συνήθιζαν ὥς τότε νά κάνουν οἱ μουσουλμάνοι κατατηταί τῶν Ἁγίων Τόπων.
Ὁ Νάρθηκας πού ἄλλοτε ἐκτεινόταν σ' ὁλο τό μῆκος τῆς δυτικῆς πλευρᾶς, χωρίστηκε σέ μικρούς χώρους καί ἔχει τελείως παραμορφωθεῖ. Ἡ μεγάλη ξύλινη διπλή Πόρτα τῆς Βασιλικῆς μέ τά σκαλισμένα ἀραβουργήματα καί τούς σταυρούς χρονολογεῖται ἀπό τό 1227 καί εἶναι ἀφιέρωμα δύο Ἀρμενίων προσκυνητῶν.
Τό ἐσωτερικό της Βασιλικῆς σώζεται στήν ἀρχική του μορφή. Εἶναι πεντάκλιτη βασιλική καί τά κλίτη Χωρίζονται μέ σαράντα μονολιθικές κολῶνες μέ κιονόκρανα Κορινθιακοῦ τύπου. Τό μεγαλύτερο μέρος τοῦ Σπηλαίου τῆς Γέννησης εἶναι σκαλισμένο στό φυσικό βράχο ἐνῶ τό ὑπόλοιπο εἶναι κτιστό. Ἡ τελική διαμόρφωση τοῦ Σπηλαίου, ὡς ἐπίσης καί ὁλος ὁ ἐσωτερικός του διάκοσμος, χρονολογοῦνται ἀπό τόν 12ο αἰώνα.
Στή νότια καί βόρεια πλευρά τῆς Βασιλικῆς ὑπάρχουν διάφορα φυσικά σπήλαια καί παρεκκλήσια, τά ὁποια συνδέονται μέ γεγονότα τῆς Γέννησης τοῦ Χριστοῦ μας, ὁπως ἡ σπηλιά τῶν ἀθώων νηπίων, τό παρεκκλήσιο τοῦ ἁγίου Ἰωσήφ τοῦ Μνήστορα, ὁ τάφος τοῦ Ἁγίου Ἱερωνύμου κ.α.
Ὁλόκληρο τό κτίριο τῆς Βασιλικῆς χρονολογεῖται ἀπό τόν 6ο αἰώνα, ἐκτός ἀπό ὁρισμένες ἀλλαγές καί προσθῆκες στό χῶρο τοῦ Νάρθηκα. Ἡ Ξύλινη ὀροφή κατασκευάσθηκε στίς ἀρχές τοῦ 19ου αἰώνα ἐνῶ τό πέτρινο δάπεδο εἶναι λίγο ἀρχαιότερο. Τό Ξυλόγλυπτο εἰκονοστάσι ἔγινε τό 1764 καί εἶναι καλυμμένο μέ φύλλο χρυσοῦ.
Ἀπ' ὁλον ὁμως τόν ἐσωτερικό διάκοσμο τῆς Βασιλικῆς, τή μεγαλύτερη καλλιτεχνική καί ἱστορική ἀξία ἔχουν τά ψηφιδωτά τῶν τοίχων καί οἱ εἰκόνες οἱ ζωγραφισμένες πάνω στίς μονόλιθες κολῶνες.
Ἀρχικά, ὁ μωσαϊκός διάκοσμος κάλυπτε ὅλους τούς ἐσωτερικούς τοίχους τῆς Βασιλικῆς καί περιεῖχε διάφορα εἰκονογραφικά θέματα ἀπό τή ζωή, τό Πάθος καί τά θαύματα τοῦ Χριστοῦ, ἀγγέλους, προφῆτες, προσωπογραφίες ἅγιων καί μία τεράστια ἀπεικόνιση τοῦ "Δέντρου τοῦ Ἰεσσαί».
Στίς δύο ἐπιμήκεις πλευρές τοῦ κεντρικοῦ κλίτους καί πάνω ἀπό τίς κολῶνες ἦταν ἀπεικονισμένο ἕνα ἐνδιαφέρον θέμα, πρωτότυπο καί σχεδόν ἄγνωστο στή χριστιανική εἰκονογραφία: Στό βόρειο τοῖχο ἀπεικονίζονταν ἑπτά τοπικές Σύνοδοι καί στό νότιο οἱ ἑπτά Οἰκουμενικές μέ τή χρονολογική τους σειρά.
Οἱ τοπικές ἀπεικονίζονταν ἔχοντας ὡς σκηνικό τρίκλιτες βασιλικές μέ τροῦλο, οἱ δέ Οἰκουμενικές μέ μία διπλῆ κάμαρα. Στό κενό του μεσαίου κλίτους καί στά ἐνδιάμεσα τῶν καμαρῶν ἦταν γραμμένα, στήν ἑλληνική γλώσσα καί περιληπτικά, τά πρακτικά κάθε Συνόδου.
Οἱ ζωγραφιστές εἰκόνες πάνω στίς κολῶνες ἀπεικονίζουν διαφόρους ἁγίους τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας. Ὁ εἰκονογραφικός ρυθμός εἶναι ἀναμεικτος, Ἀνατολικοδυτικός, ὁπως ἀνάμεικτες εἶναι καί οἱ ἐπιγραφές πού γράφονται ἑλληνικά καί λατινικά.
Πρόβλημα χρονολόγησης τῶν μωσαϊκῶν καί τῶν εἰκόνων δέν ὑπάρχει γιατί ἡ ἑλληνική ἐπιγραφή πού σώζεται στή νότια πλευρά τοῦ ἐγκάρσιου κλίτους τῆς Βασιλικῆς, ἀναφέρει καί τό ὄνομα τοῦ εἰκονογράφου, Ἐφραίμ, ἀλλά καί τό χρόνο τῆς διακόσμησης, 1169.

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΤΗΣ ΒΗΘΛΕΕΜ
Ἡ Βασιλική της Γέννησης τοῦ αὐτοκράτορα Ἰουστινιανοῦ ( 527-565) εἶχε κτισθεῖ μέ μέριμνά του ἄν καί τελικά δέν ἔμεινε ἱκανοποιημένος ἀπό τό ἀποτέλεσμα. Τήν Βασιλική τήν εἶχε καλλωπίσει ἐπίσης καί ὁ Μανουήλ ὁ Κομνηνός τήν ἐποχή τῶν Σταυροφόρων. Αὐτός τήν διακόσμισε μέ ψηφιδωτά τά ὁποῖα σώζονται μέχρι καί σήμερα).
Ἡ Βασιλική εἶναι κτισμένη πάνω στά ἐρείπια μίας ἄλλης Βασιλικῆς πού κι αὐτή κτίσθηκε πάνω στά ἐρείπια μίας ἄλλης ἀρχαιότερης Βασιλικῆς ἡ ὁποια εἶχε κτισθεῖ τό 325 ἀπό τήν Ἁγία Ἑλένη.
Τά ἱστορικά γραπτά κείμενα πολύ συχνά μιλοῦν γιά τήν πρώτη αὐτή βασιλική καί περιγράφουν τόν ἐσωτερικό της διάκοσμο. Ὅμως πολύ ἐλάχιστα ἀναφέρονται στό σχέδιό της. Τό κενό τό συμπλήρωσαν οἱ ἀρχαιολογικές ἀνασκαφές καί ἀνακαλύψεις.
Τό 1934, ἔγιναν στό χῶρο τῆς σημερινῆς Βασιλικῆς ἀρχαιολογικές ἀνασκαφές οἱ ὁποῖες ἔφεραν σέ φῶς ἀρκετά ὑπολείμματα τῆς πρώτης βασιλικῆς της Ἁγίας Ἑλένης. Σύμφωνα μέ τά εὐρήματα αὐτά τό Ἅγιο Σπήλαιο (κατεβαίνουμε 13-15 σκαλιά καί δεξιά μας εἶναι τό σημεῖο Γέννησης τοῦ Χριστοῦ, πού ἀνήκει στούς Ὀρθοδόξους καί ἀριστερά ἡ Φάτνη, ὁπου ἔγινε ἡ σπαργάνωση τοῦ Ἁγίου Βρέφους), ὅπου γεννήθηκε ὁ Χριστός μας, ἦταν σκεπασμένο μέ ὀκταγωνικό κτίσμα καί οἱ προσκυνητές μποροῦσαν νά τό δοῦν μέσα ἀπό ἕνα ἄνοιγμα, ποῦ ὑπῆρχε στό κέντρο. Τό ὀκτάγωνο κτίριο συμπληρώνεται ἀπό πεντάκλιτη βασιλική, ποῦ δέν ἔχει νάρθηκα, ἀλλά μέγα τετράγωνο αἴθριο. Τά δάπεδα τῆς βασιλικῆς καί τοῦ Ὀκταγώνου ἡσαν στρωμένα μέ πολύχρωμα μωσαϊκά. Ἡ βασιλική του 4ου αἰώνα παρέμεινε χωρίς βασικές ἀλλαγές ἐπί 200 σχεδόν χρόνια, μέχρι τά μέσα τοῦ 6ου καί τότε, ἐπί Ἰουστινιανού, ἀντικαταστάθηκε μέ τή σημερινή. Τό ὀκτάγωνο διαδέχθηκε τρίκογχο Ἱερό Βῆμα κάτω ἀπό τό ὁποῖο βρίσκεται τό Σπήλαιο. Προστέθηκε ἐπίσης νάρθηκας καί διατηρήθηκε τό αἴθριο.
Ἡ νέα βασιλική του Ἰουστινιανοῦ, ἄν καί μεγαλύτερη, δέν εἶχε τή μεγαλοπρέπεια καί τήν ὀμορφιά τῆς πρώτης. Ὅ ἴδιος ὁ αὐτοκράτορας δέν ἔμεινε ἱκανοποιημένος ἀπό τό νέο κτίριο καί διέταξε, σύμφωνα μέ μεταγενέστερη μαρτυρία, τήν τιμωρία τοῦ ὑπεύθυνου ἀρχιτέκτονα. Πολύ λίγα γνωρίζουμε γιά τόν ἐσωτερικό διάκοσμο τῆς βασιλικῆς τοῦ Ἰουστινιανοῦ. Σύμφωνα πάντως μέ μεταγενέστερες περιγραφές πρέπει νά ἦταν πλούσιος καί ἐντυπωσιακός.
Πάνω στό δυτικό τοῖχο τοῦ Νάρθηκα πού ἔβλεπε πρός τήν αὐλή, ὑπῆρχε ψηφιδωτό μέ τήν παράσταση τῆς Γέννησης τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Προσκύνησης τῶν Μάγων. Ἡ εἰκόνα αὐτή ἦταν ἡ αἰτία ποῦ ἔκανε τούς Πέρσες ἐπιδρομεῖς τό 614 νά σεβασθοῦν τή Βασιλική καί νά μήν τήν κάψουν (Οἱ μάγοι φοροῦσαν περσικά ἐνδύματα καί οἱ Πατέρες δείχνοντας στούς εἰσβολεῖς τήν εἰκόνα αὐτή τούς ἔπεισαν νά μήν καταστρέψουν τόν Ναό.
Τά δύσκολα χρόνια της Ἀραβικῆς κατοχῆς 639-1099, ἐπέφεραν βαθμιαῖα τήν τελική καταστροφή τῆς ξύλινης στέγης καί τόν ἀφανισμό τοῦ ἐσωτερικοῦ διακόσμου.
Οἱ Σταυροφόροι μέ τή συμμετοχή τοῦ Ρωμηοῦ (βυζαντινοῦ) αὐτοκράτορα Μανουήλ Κομνηνοῦ, τήν ἐπισκεύασαν καί τήν διακόσμησαν ἐκ νέου μέ ψηφιδωτά καί τοιχογραφίες. Ὅλος ὁ ἐσωτερικός αὐτός διάκοσμος ἔγινε ἀπό Ἕλληνες καί Ὀρθόδοξους ζωγράφους καί σύμφωνα μέ τόν εἰκονογραφικό ρυθμό τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας.
Στίς ἀρχές τοῦ 17ου αἰώνα ἡ Βασιλική βρισκόταν σέ ἄθλια κατάσταση. Ἡ ἐπίσκεψη τοῦ Φραγκίσκου Κουαρεσμίου, στά μέσα τοῦ 17ου αἰώνα καί ἡ λεπτομερειακή περιγραφή τῶν μωσαϊκῶν πού ἄφησε, ἔχουν μεγάλη ἱστορική ἀξία καί σπουδαιότητα, γιατί ἄν ὁ Φραγκισκανός αὐτός μοναχός ἐρχόταν στή Βηθλεέμ ἑκατό χρόνια ἀργότερα, δέν θά μποροῦσε νά δεῖ παρά μόνο ἐλάχιστα «σπαράγματα» ψηφιδωτῶν, αὐτά πού διατηροῦνται καί σήμερα.

ΣΠΗΛΑΙΟ ΑΓΙΟΥ ΙΕΡΩΝΥΜΟΥ
Ὁ Ἅγιος Ἱερώνυμος ἀσκήτευε ἐδῶ σ’ αὐτό τό σπήλαιο πού βρίσκεται δίπλα στήν Βασιλική τῆς Γεννήσεως, γύρω στά 400 μ.Χ. Μία παραμονή Χριστουγέννων εἶχε μία συγκλονιστική ἐμπειρία. Ἰδού ἡ σχετική διήγηση:
«Βρισκόμαστε στή Βηθλεέμ. Στό σπήλαιο πού γεννήθηκε ὁ Χριστός μας. Εἶναι νύχτα Χριστουγέννων. Ἕνας ἅγιος καί συνάμα σοφός ἀσκητής προσεύχεται ἀπό ὥρα γονατιστός μέσα στό ἅγιο Σπήλαιο. Τό ὄνομά του: ἅγιος Ἱερώνυμος. Ἐκείνη τήν νύχτα εἶχε ἀφήσει τό ἀσκητήριο του, πού ἦταν δυό βήματα ἀπό τό ἅγιο Σπήλαιο· αὐτή ἡ παγωμένη σπηλιά εἶχε, πρίν περίπου 400 χρόνια, φιλοξενήσει τό νεογέννητο Χριστό μας. Ὁ ἅγιος Ἰερώνυμος εἶχε ἀποφασίσει ἐκείνη τή νύχτα νά τήν περάσει μέ προσευχή ξάγρυπνος μπροστά στήν Ἁγία Φάτνη. Ἡ καρδιά του ἦταν γεμάτη εὐγνωμοσύνη γιά τή μεγάλη δωρεά τοῦ Θεοῦ: νά μᾶς στείλει τόν Υἱό Του τόν Μονογενῆ, τό μονάκριβο παιδί Του στή γῆ, γιά νά μᾶς κάνει καί μᾶς θεούς· νά μᾶς γλυτώσει ἀπό τά πάθη, τίς ἁμαρτίες καί τίς ἐνοχές μας καί νά μᾶς δώσει τή Ζωή. Σκεφτόταν τά λόγια τοῦ εὐαγγελιστοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου: «Ὁ Λόγος Σάρξ ἐγένετο». Ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἔγινε ἄνθρωπος, παραμένοντας καί τέλειος Θεός. Ἔγινε ἄνθρωπος γιά νά μπορέσουμε καί μεῖς νά γίνουμε θεοί. Πῆρε τήν ἀνθρώπινη φύση γιά νά μπορέσει νά σταυρωθεῖ· ἐπειδή μᾶς ἀγαπᾶ μέ ἄπειρη ἀγάπη καί θέλησε νά πεθάνει ἀντί γιά μᾶς. Σκεφτόταν πόσο ἄσπλαχνα καί ἀχάριστα Τοῦ φερθήκαμε ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι. Δέν βρέθηκε ἕνα ζεστό δωμάτιο γιά τό νεογέννητο καί τήν Παναγία μητέρα Του. Ὁ Ἡρώδης πάλι τόν καταδίωξε γιά νά Τόν σκοτώσει· κατόπιν πέρασε ὅλη Του τή ζωή μέσα στήν φτώχεια καί τήν συκοφαντία παρ' ὅλο πού Ἐκεῖνος συνεχῶς μᾶς εὐεργετοῦσε. Ἐκεῖνος θεράπευε τούς τυφλούς καί τούς παράλυτους, ἔβγαζε τά δαιμόνια ἀπό τούς δαιμονισμένους, ἀνάσταινε τούς νεκρούς μας καί μεῖς γιά ἀνταπόδοση Τόν σταυρώσαμε. Πόση ἀχαριστία!... σκεφτόταν ὁ ἅγιος καί θαύμαζε καί ἤθελε νά ζητήσει συγγνώμη ἄν ἦταν δυνατόν ἐξ ὀνόματος ὅλων τῶν ἀνθρώπων.
Βυθίστηκε στήν προσευχή: «Θεέ μου», ἔλεγε «ἀπόψε γιορτάζεις· εἶναι ἡ μέρα πού γεννήθηκες· ἡ ἡμέρα πού φανερώθηκες ἀνάμεσά μας σάν ἕνας ἁπλός ταπεινός ἄνθρωπος, ἐνῶ ἤσουν ταυτόχρονα καί ὁ ἀληθινός Θεός. Τέλειος Θεός καί τέλειος ἄνθρωπος. Πῆρες τήν ἀνθρώπινη σάρκα καί ντύθηκες τήν ταπείνωση, ἀφήνοντας τή μεγάλη δόξα πού ἔχεις στόν οὐρανό. Κι ἐμεῖς Σέ παρεξηγήσαμε, Σέ ἀπορρίψαμε, Σέ καταδιώξαμε, Σέ βρίσαμε, Σέ θανατώσαμε. Ἐσύ ὅμως μᾶς συγχώρεσες καί δέν ἔπαψες ποτέ νά μᾶς ἀγαπᾶς...». Ἄρχισε νά κλαίει ἀπό τήν συγκίνηση. Ἡ καρδιά του χτυποῦσε δυνατά ὁπότε ξάφνου... μέσα στή σιγαλιά τῆς σπηλιᾶς... ἀκούστηκε μιά γλυκύτατη καί εἰρηνική φωνή:
-«Ἱερώνυμε τί δῶρο θά μοῦ κάνεις ἀπόψε πού γιορταζω;»... Ἦταν ἡ φωνή τοῦ Χριστοῦ μας.
Μετά τήν πρώτη ἔκπληξη ὁ ἅγιος βρῆκε τή δύναμη νά πεῖ:
-«Κύριε ἀπόψε πού εἶναι τά γενέθλιά σου στή γῆ θἄθελα νά Σοῦ κάνω ἕνα δῶρο, κάτι πού ἀληθινά νά Σοῦ ἀρέσει καί νά Σ' εὐχαριστήσει. Τί θά μποροῦσα ὅμως νά Σοῦ προσφέρω;»
- «Ὑπάρχει κάτι πού θά ἤθελα νά Μοῦ δώσεις καί τό ὁποῖο πολύ θά Μέ εὐχαριστήσει».
-«Ποιό ἄραγε εἶναι αὐτό Κύριε; ψέλλισε ὁ Ἱερώνυμος, ὅλα ὅσα εἶχα Σοῦ τά ἔδωσα. Τή ζωή μου Σοῦ τήν ἀφιέρωσα· ἔγινα μοναχός καί κατόπιν μέ ἀξίωσε ἡ χάρις Σου νά γίνω καί ἱερέας Σου. Τήν περιουσία μου τήν ἔβαλα στά χέρια τῶν φτωχῶν γιατί πίστεψα στά λόγια Σου πού μᾶς εἶπες, ὅτι στό πρόσωπο τῶν φτωχῶν πρέπει νά βλέπουμε Ἐσένα. Τήν μόρφωσή μου καί τίς σπουδές μου πάλι τίς ἔδωσα σ' Ἐσένα καί τά χρησιμοποίησα γιά νά δοξαστεῖ τό πανάγιο Ὄνομά Σου ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους. Τό σῶμα μου πάλι Σοῦ τό ἀφιέρωσα καί προσπαθῶ νά τό ἐξαγνίσω μέ τήν ἀσκητική ζωή. Τήν ψυχή μου, τήν καρδιά μου , τό νοῦ μου καί ἐκεῖνα τά ἀπόθεσα στά πόδια Σου καί προσπαθῶ νά τά καθαρίσω μέ τήν ταπείνωση καί τήν ἀσταμάτητη προσευχή. Δέν ἔχω κάτι ἄλλο νά σοῦ δώσω...»
-«Κι ὅμως ἔχεις κάτι ἀκόμη πού θέλω νά μοῦ δώσεις· αὐτό θά μέ εὐχαριστήσει πιό πολύ ἀπό ὅλα τά ἄλλα».
-«Ποιό εἶναι αὐτό; Τί εἶναι αὐτό πού θέλεις νά σοῦ δώσω Κύριε»; ρώτησε μέ ἀγωνία ὁ Ἱερώνυμος.
-«Ἱερώνυμε, θέλω, ἀπόψε, στά γενέθλιά μου, νά Μοῦ δώσεις σάν δῶρο τίς ἁμαρτίες σου...γιά νά τίς συγχωρήσω»...
-«Ω! Ναί Κύριε, Πολυέλεε καί Πολυεύσπλαχνε! Πόσο μέ ἀγαπᾶς! Σ' εὐχαριστῶ Κύριε!» ψιθύρισε ὁ ἅγιος ἔκπληκτος καί συγκινημένος. Ἡ φωνή ἔπαψε καί ὁ ἅγιος γεμᾶτος συντριβή ἄρχισε νά θυμᾶται τίς ἁμαρτίες του. Ἄρχισε μέ ἀληθινή συναίσθηση νά προετοιμάζεται γιά τό μυστήριο τῆς μετάνοιας καί ἱερᾶς ἐξομολογήσεως τῶν ἁμαρτιῶν του...Κατάλαβε ὅτι αὐτό ἦταν τό ὡραιότερο δῶρο πού μποροῦσε νά κάνει στόν Χριστό Μας...». Προσκυνώντας στήν Ἁγία Βηθλεέμ ἄς σκεφτοῦμε κι ἐμεῖς τίς ἁμαρτίες μας, ἄς ζητήσουμε τό Θεῖο Ἔλεος καί ἄς καθαριζόμαστε διά τοῦ Μυστηρίου τῆς Μετανοίας καί Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως μετέχοντας συχνά σ’ αὐτό. Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός λέγει στούς Χριστιανούς ὅτι θά πρέπει, ἐάν μποροῦν, νά ἐξομολογοῦνται ἀκόμη καί κάθε ἡμέρα, ἤ ἔστω μία φορά τήν ἑβδομάδα. Ἄν αὐτό δέν εἶναι δυνατόν, τοὐλάχιστον μία φορά τόν μήνα. Τό ἐλαχιστότατο, ὁ Χριστιανός ὁφείλει νά ἐξομολογεῖται, 4 φορές τόν χρόνο, πρίν τίς 4 μεγάλες νηστεῖες (Μ. Τεσσαρακοστῆς, Χριστουγέννων, Ἁγ. Ἀποστόλων, Δεκαπενταυγούστου).

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΝΗΠΙΩΝ
Ἐδῶ βρίσκονται οἱ τάφοι τῶν Ἁγίων Νηπίων καθώς καί τῶν μητέρων τους,πού ἔσφαξε ὁ αἱμοβόρος Ἡρώδης. Εἶναι οἱ πρῶτοι μάρτυρες τοῦ Χριστιανισμοῦ αὐτά τά 14.000 νήπια.

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ
Ἐδῶ πιστεύεται πώς κρύφτηκε ἡ Ἁγία Οἰκογένεια πρίν φύγει γιά τήν Αἴγυπτο. Ἐδῶ ἐπίσης λέγεται ὁτι θήλασε ἡ Θεοτόκος τόν Κύριο.

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΡΑΧΗΛ
Ἡ Παλαιά καί Καινή Διαθήκη τοποθετοῦν τόν Τάφο τῆς Ραχήλ, δεύτερης καί ἀγαπημένης γυναίκας τοῦ Ἰακώβ, στά περίχωρα τῆς πόλης τῆς Βηθλεέμ (Γέν. ΛΕ 19-20).


Ἡ Ραχήλ εἶναι ἡ μόνη πού δέν τάφηκε στήν Χεβρώνα. Ἐκοιμήθη κατά τήν ἐπιστροφή τοῦ Πατριάρχου Ἰακώβ ἀπό τήν Μεσοποταμία κατά τήν γέννα τοῦ Βενιαμίν. Ὁ ἅγιος Ἰακώβ ἀνήγειρε μνημεῖο στό σημεῖο πού ἐτάφη ἡ σύζυγός του. Κατά τόν 4ο αἰῶνα ἀναγνωρίστηκε καί καθιερώθηκε ὡς χριστιανικό προσκύνημα. Μετά τήν ἀραβική (μουσουλμανική) κατάκτηση μετατράπηκε σέ μουσουλμανικό ἱερό χῶρο. Σήμερα ἀνήκει εἰς τήν ἰουδαϊκή κοινότητα(Ἱερ. ΛΑ 15 - Μάτθ. Β 18) ἀποτελώντας προσκυνηματικό καί λατρευτικό χῶρο, σεβαστό ἀπό Ἰουδαίους, Χριστιανούς καί μουσουλμάνους.


Ἡ περιοχή τῆς Βηθλεέμ, καί ἡ σφαγή τῶν Νηπίων κατά τήν Γέννηση τοῦ Χριστοῦ μας συνδέονται μέ τήν φράση τῆς Π.Δ. (Προφ. Ἱερεμία, κεφ. 31, στ. 15): «Ραχήλ κλαίουσα τά τέκνα αὐτῆς καί οὐκ ἤθελε παρακληθῆναι ὅτι οὐκ εἰσί». Τήν φράση ἀναφέρει ὁ ἅγιος Εὐαγγελιστής Ματθαῖος (Ματθ. 2, 17) σέ σύνδεση μέ τήν σφαγή τῶν ἁγίων Νηπίων. Ἐπαληθεύθηκε τότε ἡ προφητεία τοῦ Προφ. Ἱερεμίου. Εἶχε ἐπαληθευθεῖ καί κατά τήν εἰσβολή τῶν Βαβυλωνίων καί τήν καταστροφή τῶν Ἱεροσολύμων τό 586 π.Χ. Τότε οἱ Βαβυλώνιοι εἶχαν συγκεντρώσει τούς Ἑβραίους στά περίχωρα τῆς Βηθλεέμ καί ἀπό ἐκεῖ τούς ἔστειλαν στήν Βαβυλώνα (πρόκειται γιά τήν γνωστή Βαβυλώνια αἰχμλωσία τῶν Ἑβραίων, πού διήρκεσε περίπου 50 χρόνια)

Η ΧΕΒΡΩΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΤΑΦΟΙ ΤΩΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΩΝ
Ἡ πόλη τῆς Χεβρώνας εἶναι στενά συνυφασμένη μέ πολλά γεγονότα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ἡ ἀρχαία Χεβρών βρισκόταν νοτιοδυτικά τῆς σημερινῆς καί ὀνομάζονταν Κιριάθ Ἄρβα (Kiryat Arba) πού σημαίνει Πόλη τῶν τεσσάρων (ἤ Πόλη τῶν Πατριαρχῶν) ἐπειδή τήν μοιράστηκαν τέσσερις 4 φυλές τοῦ Ἰσραήλ.
Στόν τόπο αὐτό, ὁπου στά ἀραβικά ὀνομάζεται Ἐλ Χαλήλ (= ἡ πόλη του φίλου τοῦ Θεοῦ, δηλ. τοῦ Ἀβραάμ, ὁ ὁποῖος λόγῳ τῆς μεγάλης του πίστεως ἀναδείχθηκε σέ ἀληθινό φίλο τοῦ Θεοῦ), ἔζησαν καί τάφηκαν οἱ Πατριάρχες Ἀβραάμ, Ἰσαάκ καί Ἰακώβ. Ἐδῶ ἐπίσης βρίσκονται καί οἱ τάφοι τῶν συζύγων τους Σάρρας, Ρεβέκκας, Λείας. Κοντά τους βρίσκεται καί ὁ τάφος τῆς Ἁγίας Ἀσινέθ συζύγου τοῦ Ἁγίου Ἰωσήφ τοῦ Παγκάλου, ὁ ὁποῖος εἶναι θαμμένος στήν Συχέμ (σημερινή Ναμπλούς) τῆς Σαμάρειας.
Ὁ βασιλιάς Δαυίδ τόν 10ον αἰώνα π.χ. καθιέρωσε τούς Τάφους τῶν Πατριαρχῶν ὡς λατρευτικό χῶρο ὁλων τῶν φυλῶν τοῦ Ἰσραήλ καθώς ἡ Χεβρώνα ὑπῆρξε ἡ πρωτεύουσα τοῦ βασιλείου τοῦ Δαυίδ γιά 7 χρόνια. Ὁ βασιλιάς Ἡρώδης περιστοίχισε τήν σπηλιά τῶν Τάφων μέ περίβολο, ἴδιον μέ αὐτόν τοῦ Ἰουδαϊκοῦ Ναοῦ. Πάνω ἀπό τούς τάφους ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἔχτισε ἐκκλησία πού καλλώπισε ὁ Ἰουστινιανός. Μέ τήν ἐξάπλωση τοῦ Ἰσλαμισμοῦ ἡ Ἐκκλησία μετατράπηκε σέ μουσουλμανικό τέμενος, τό ὁποῖο ὅμως ἀκόμη διασώζει στοιχεῖα τῆς βυζαντινῆς ἐκκλησίας
Τό συγκρότημα κτιρίων τό ὁποῖον ὑπάρχει σήμερα, ἔχει χωρισθεῖ σέ δύο τομεῖς: Ἰουδαϊκό καί Μουσουλμανικό.
Στά δυτικά της Χεβρώνας ὑπάρχει τό ρωσικό μοναστήρι τῆς Φιλοξενίας ὁπου ὑπάρχει ἡ αἰωνόβιος «Δρῦς τοῦ Μαμβρῆ» (ΕΙ Baluta), ἡ "Δρῦς τοῦ Ἀβραάμ". Ἐδῶ ὁ Ἀβραάμ φιλοξένησε τούς τρεῖς ὑψηλούς του ἐπισκέπτες οἱ ὁποῖοι ἦσαν ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ μέ μορφή ἀγγέλου, συνοδευόμενος ἀπό δύο ἀγγέλους (Γέν. ΙΗ 1-15). Μέ τήν εἰκόνα τῆς φιλοξενίας τῶν τριῶν ἀγγέλων ἀπό τόν Πατριάρχη Ἀβραάμ, ἀπεικονίζουμε οἱ ὀρθόδοξοι τήν Ἁγία Τριάδα. Κατά τήν φιλοξενία ἔμαθε ὁ Ἅγιος Ἀβραάμ καί ἡ Ἁγία Σάρρα ὅτι θά ἀποκτήσουν παιδί. Ἐπίσης ὁ Θεός ἀπεκάλυψε στόν φίλο του, τήν ἐπικείμενη καταστροφή τῶν Σοδόμων καί τῶν Γομόρρων. Ὁ Ἀβραάμ γεμᾶτος στοργή καί ἀγάπη «παζαρεύει» τήν ἀπόφαση τοῦ Θεοῦ λέγοντας διαδοχικά: «ἄν ὑπῆρχαν σαράντα-τριάντα-εἴκοσι-δέκα δίκαιοι ...ἄραγε θά κατέστρεφες τά Σόδομα καί τά Γόμορρα;» Ἡ ἀπάντηση τοῦ Θεοῦ ἦταν «ὄχι», κάθε φορά πού ὁ Ἅγιος Ἀβραάμ μείωνε τόν ἐνδεχόμενο ἀριθμό τῶν ὑπαρχόντων δικαίων στήν Πεντάπολη (Σόδομα, Γόμορρα καί ἄλλες τρεῖς πόλεις ἦταν αὐτές πού τελικά καταστράφηκαν κυρίως γιά τήν ἁμαρτία τοῦ σοδομισμοῦ=ὁμοφιλοφιλίας). Ὁ Θεός δέν θά κατέστρεφε τήν Πεντάπολη ἄν εὕρισκε ἔστω καί δέκα δίκαιους...Δέν ὑπῆρχαν οὔτε δέκα δίκαιοι...
Φανερώνεται ἀπ’ αὐτόν τόν διάλογο ἡ παρρησία, πού ἔχουν οἱ ἅγιοι μπροστά στόν Θεό καθώς καί ἡ ἀγάπη τους γιά τούς ἀνθρώπους.

Η ΔΡΥΣ ΤΟΥ ΜΑΜΒΡΗ
Κοντά στήν πόλη Χεβρώνα βρίσκεται ὁ ἄλλοτε προσκυνηματικός χῶρος Μαμβρή ἡ χάραμ Ραμάτ ἔλ-Χαλήλ. Στόν τόπον αὐτόν κατοικοῦσε ὁ Ἀβραάμ καί φιλοξένησε τούς τρεῖς ἀγγέλους τοῦ Θεοῦ πρίν τήν καταστροφή τῶν Σοδόμων καί Γομόρων. Ἀρχικά ἀποτελοῦσε ἰουδαϊκό προσκυνηματικό χῶρο. Ἀργότερα ἔγινε τόπος εἰδωλολατρειῶν καί θυσιῶν. Ὁ βασιλεύς Ἡρώδης τόν περιετοίχισε μέ περίβολον, ἐνῶ ἡ Ἁγία Ἑλένη τόν 4ον αἰώνα ἀφοῦ κατεδάφισε τά πάντα, ἔκτισε στήν θέση τους μία Ἐκκλησία Βασιλική, τήν «Βασιλική τῆς Μαμβρῆ», στήν αὐλή τῆς ὁποιας φαινόταν καί τό πηγάδι τό ὁποιο εἶχε ἀνοίξει ὁ Ἀβραάμ. Ἡ Ἐκκλησία καταστράφηκε μέ τήν ἀραβική κατάκτηση, ἐνῶ ἐρείπια καί λίγα εὑρήματα ὑπάρχουν σήμερα, κατόπιν ἀνασκαφῶν.

ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΤΩΝ ΠΟΙΜΕΝΩΝ (Μπετ-Σαχούρ)
Χίλια μέτρα περίπου πρός τά ἀνατολικά τῆς πόλης Βηθλεέμ εἶναι τό χωριό τῶν ποιμένων. Εἶναι χτισμένο στόν τόπο, ὁπου οἱ Ἅγιοι Ἄγγελοι ἀποκάλυψαν στούς βοσκούς τή γέννηση τοῦ Χριστοῦ (Λουκ.2, 8). Οἱ χριστιανοί, ἤδη ἀπό τίς ἀρχές τοῦ 4ου αἰώνα ταύτισαν τόν τόπο αὐτό μέ τούς «ἀγρούς τῶν ποιμένων» τοῦ Εὐαγγελίου καί τούς καθιέρωσαν ὡς χῶρο προσκυνηματικό (τόν 4ο αἰώνα ἡ Ἁγία Ἑλένη ἔκτισε ἐδῶ ναό Προσκυνηματικό).
Τό πρῶτο αὐτό Προσκύνημα ἦταν ἡ μεγάλη ἡ φυσική σπηλιά στήν ὁποία ἀγρυπνοῦσαν οἱ Ἅγιοι Ποιμένες τήν Ἅγια Νύχτα τῆς Γεννήσεως. Τό δάπεδο τῆς σπηλιᾶς στρώθηκε μέ μωσαϊκό στό ὁποῖο ὑπάρχουν καί Σταυροί. Σταυροί ὑπάρχουν ἐπίσης στά μωσαϊκά πού σώζονται ἀπό τό ναό τῆς Ἁγίας Ἑλένης πάνω ἀπό τό Ἅγιο Σπήλαιο τῆς Γεννήσεως στή Βηθλεέμ (βρίσκονται στό κέντρο τοῦ σημερινοῦ ναοῦ σέ κατώτερο ἐπίπεδο ἀπό ἀυτό τοῦ δαπέδου τοῦ σημερινοῦ ναοῦ). Οἱ Σταυροί ἀργότερα ἀπαγορεύθηκε ἀπό τήν Ἐκκλησία νά τοποθετοῦνται στά μωσαϊκά τῶν δαπέδων, γιά νά μήν τούς πατᾶμε. Ἀπό τό γεγονός τῆς ὑπάρξεως Σταυρῶν καταλαβαίνουμε ὅτι τά δάπεδα αὐτά εἶναι ἀπό τήν ἐποχή τῆς Ἁγίας Ἑλένης (τόσο τό δάπεδο πού σώζεται: 1)στή Βασιλική τῆς Γέννησης στή Βηθλεέμ, ὅσο καί 2)τό δάπεδο τοῦ Σπηλαίου τῶν Ἁγίων Ποιμένων ὅπως καί 3)τό δάπεδο τῆς Βασιλικῆς πού ὑπῆρχε πάνω ἀπό τόν βράχο τῆς Ἀγωνίας στή Γεθσημανῆ καί τό ὁποῖο τώρα κατέχουν, ἐξ ἀρπαγῆς ἀπό τούς Ὀρθοδόξους, οἱ Λατίνοι).
Τό Προσκύνημα πού κτίστηκε στόν ἀγρό τῶν Ποιμένων, αὐτό ὀνομαζόταν Σπήλαιο καί Ἐκκλησία τῶν Ἁγίων Ποιμένων. Πρόκειται γιά μία φυσική σπηλιά, ὁπου σύμφωνα μέ τήν παράδοση, τάφηκαν τρεῖς ἀπό τούς μακάριους ἐκείνους βοσκούς πού προσκύνησαν τό Θεῖο Βρέφος.
Στά μέσα τοῦ 5ου αἰώνα, ὁ ἐσωτερικός χῶρος τῆς σπηλιᾶς διευρύνθηκε σημαντικά καί στό ἐσωτερικό της κτίσθηκε ἐκκλησία μέ καμαρωτή σκεπή.
Ταυτόχρονα, πάνω ἀπό τή σπηλιά, οἰκοδομήθηκε ἕνα μικρό παρεκκλήσιο σέ σχῆμα πετάλου, πού καί αὐτό ἦταν στρωμέvο μέ μωσαϊκό δάπεδο. Εἶχε καί δύο ἑλληνικές ἐπιγραφές.
Ὅμως, ἡ σχετικά μικρή αὐτή Ἐκκλησία-Σπηλιά τοῦ 5ου αἰώνα, δέν ἐπαρκοῦσε γιά τίς λατρευτικές ἀνάγκες τοῦ σπουδαίου αὐτοῦ Προσκυνήματος, ἀλλ' οὔτε καί μποροῦσε νά ἐξυπηρετήσει τήν πληθώρα τῶν Χριστιανῶν προσκυνητῶν.
Ἔτσι, στίς ἀρχές τοῦ 6ου αἰώνα κατεδαφίσθηκε τό μικρό ἀνώγειο παρεκκλήσιο καί στή θέση του κτίσθηκε μεγαλοπρεπής Βασιλική μέ μαρμάρινες κολῶνες καί κιονόκρανα καί μέ πολύχρωμα μωσαϊκά δάπεδα.
Ἡ ἵδρυση τῆς Βασιλικῆς καί ἡ νέα διαμόρφωση τοῦ ὅλου χώρου ἄλλαξαν ὄχι μόνο τήν ἐξωτερική ἐμφάνιση τοῦ Προσκυνήματος, ἀλλά καί τή λατρευτική του κατάσταση.
Ἀπό τίς ἐκκλησιαστικές καί ἱστορικές πηγές τοῦ 6ου αἰώνα μαθαίνουμε ὁτι ἡ τελετή τῶν Χριστουγέννων ἄρχιζε στήν πραγματικότητα ἀπό ἐδῶ ἀπό τό Προσκύνημα τοῦ Σπηλαίου τῶν Ἁγίων Ποιμένων, πού ὀνομαζόταν πλέον «Ποιμενεῖο». Ἀπό τήν παραμονή ἡ Ἀκολουθία τῶν Χριστουγέννων ἄρχιζε στό «Ποιμενεῖο» (χωριό τῶν ποιμένων) μέ ἀπαγγελία ἐκτενῶν εὐχῶν, τροπαρίων καί ἀνάγνωση τοῦ σχετικοῦ χωρίου ἀπό τό Εὐαγγέλιο τοῦ Λουκᾶ. Ἀπό ἐκεῖ κλῆρος, λαός καί μοναχοί, σέ ἐπιβλητική πομπή, μετέβαιναν στή Βασιλική τῆς Γέννησης στή Βηθλεέμ, γιά νά συνεχίσουν τή γιορτή.
Οἱ Πέρσες τό 614 κατέστρεψαν τή Βασιλική τοῦ Προσκυνήματος (πού εἶχε κτίσει ἡ Ἁγία Ἑλένη). Ἡ Βασιλική τοῦ Ποιμενείου ξανακτίσθηκε ἀπό τόν Πατριάρχη Μόδεστο. Μετά τήν ἀραβική κατάκτηση τῆς Παλαιστίνης ὁ χῶρος γύρω ἀπό τή νέα Βασιλική μετατράπηκε σέ μοναστήρι, ἴσως γιά νά δώσει ἄσυλο στούς πολλούς ἀσκητές τῆς κοντινῆς ἐρήμου.
Τό προσκύνημα καί τό μοναστήρι ἐγκαταλείφθηκαν ὁριστικά τόν 10ο αἰώνα. Ἔκτοτε μόνο ὁ χῶρος τῆς ὑπόγειας Ἐκκλησίας-Σπηλιᾶς ἦταν προσιτός στούς προσκυνητές.
Τό 1972 τό Πατριαρχεῖο διενήργησε μέ ἔξοδα του ἀρχαιολογικές ἀνασκαφές μέ σκοπό νά ἐπαναφέρει στό φῶς τά ἀρχαία ἐρείπια τοῦ σπουδαίου αὐτοῦ Προσκυνήματος.
Ἡ σημερινή μεγάλη ἐκκλησία τοῦ Προσκυνήματος στέκεται σέ μικρή μόνο ἀπόσταση ἀπό τήν πρώτη «Σπηλιά τῶν Ποιμένων». Ἡ σημερινή ἐκκλησία τῶν Ὀρθοδόξων ὀνομάζεται «Δόξα ἐν Ὑψίστοις».
Ὁ χῶρος ἐδῶ συνδέεται καί μέ τήν Παλαιά Διαθήκη:
Ἐδῶ ἦταν οἱ ἀγροί τοῦ Βοοζ (προπάππου τοῦ Προφήτη Δαυίδ).
Ἐδῶ ἡ Ρούθ ἡ Μωαβίτισσα, ἐνῶ μάζευε τά στάχυα, συνάντησε τόν Βοοζ καί ἀργότερα παντρεύτηκαν.
Ἐδῶ ὁ Προφήτης Δαυίδ καί ὁ Ἰακώβ ἔβοσκαν τά ποίμνια τους.

ΑΠΟ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ ΠΡΟΣ ΒΗΘΛΕΕΜ ΚΑΙ ΧΕΒΡΩΝΑ
1) Βγαίνοντας ἀπό τήν Ἱερουσαλήμ περνᾶμε κοντά στή Στέρνα τῶν Μάγων ὅπου κατά τήν παράδοση οἱ Μάγοι ξαναείδαν τό ἀστέρι, πού τούς ὁδηγοῦσε στήν Βηθλεέμ.
2) Πιό πέρα, ἀριστερά μας, συναντᾶμε τήν μονή τοῦ Προφήτου Ἠλία: ἐδῶ Ἅγιος Ἄγγελος ξύπνησε τόν Προφήτη λέγοντάς του ‘’ἀνάστα, φάγε ὅτι μακρά ἀπό σοῦ ἡ ὁδός’’. Ὁ προφήτης προσπαθοῦσε νά ξεφύγει τήν ὀργή τῆς εἰδωλολάτρισσας Ἰεζάβελ, μετά ἀπό τήν ἧττα-σφαγή τῶν Ἱερέων τῆς αἰσχύνης ἀπό τόν Προφήτη στό Καρμήλιον Ὄρος.
Ἐδῶ, πού βρίσκεται σήμερα τό ἑλληνορθόδοξο μοναστήρι τοῦ προφήτη Ἠλία, ὁ Προφήτης κοιμήθηκε καί ξύπνησε τρεῖς φορές ἀπό Ἅγιο Ἄγγελο. Ἔφαγε τήν τροφή πού τοῦ πρόσφερε ὁ Ἄγγελος καί μέ τήν δύναμη ἐκείνης τῆς τροφῆς περπάτησε σαράντα ἡμέρες καί ἦρθε στό Σινᾶ. Κατοίκησε κρυβόμενος στό σπήλαιο, πού ὑπάρχει μέχρι σήμερα, κάτω ἀπό τήν Ἁγία Κορυφή.
3) Πιό πέρα δεξιά μας συναντᾶμε τόν Τάφο τῆς Ραχήλ ἀμέσως μόλις περάσουμα τά σημερινά τείχη-σύνορα μεταξύ τῶν δύο κρατῶν (Ἰσραηλινοῦ καί Παλαιστινιακοῦ). Στή συνέχεια μπαίνουμ στήν
4) ΒΗΘΛΕΕΜ καί πιό κάτω συναντᾶμε τό
5)Χωριό τῶν ποιμένων. Πιό πέρα βρίσκονται
6)Ἡ μονή τοῦ Ἁγίου Θεοδοσίου καί ἡ Μονή τοῦ Ἁγίου Σάββα.
7) Φεύγοντας ἀπό τήν Βηθλεέμ πρός Χεβρώνα συναντᾶμε ἀριστερά μας στό 13ο χιλιόμετρο τίς δεξαμενές τοῦ Σολομώντα.
8) Στό 29ο χιλιόμετρο συναντᾶμε τήν βρύση τοῦ Ἀποστόλου Φιλίππου ὅπου τώρα βρίσκεται ἕνα τζαμί.
9) Στό 32ο χιλιόμετρο εἶναι ἡ τοποθεσία Μαμβρή. Ἐδῶ ὁ Ἀβραάμ ἔστησε τήν σκηνή του καθώς καί τό θυσιαστήριο γιά νά λατρεύει τόν Θεό. Ὅπου πήγαινε ὁ εὐλογημένος αὐτός ἄνθρωπος ἔστηνε θυσιαστήριο γιά νά λατρεύει τόν ἀληθινό Θεό.
Ἐδῶ βλέπουμε ἐπίσης τά ἐρείπια τῆς ἀρχαίας Βασιλικῆς ἐκκλησίας διαστάσεων 69 ἐπί 50 τήν ὁποία ἔχτισε ἡ Ἁγία Ἑλενη. Ὑπάρχει καί τό πηγάδι τοῦ Ἀβραάμ διαμέτρου 3 μέτρων.
10) Τέλος φθάνουμε στήν Χεβρώνα. Εἶναι ἡ πόλη σήμερα, ἐξ’ ὁλοκλήρου μουσουλμανική.
ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ: http://picasaweb.google.gr/injerousalem/BethlehemAndNearbyHolyPlaces#
ΠΗΓΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ: Ἀρκετά στοιχεῖα πήραμε ἀπό τό βιβλίο τοῦ Β. Τζαφέρη: ΑΓΙΟΙ ΤΟΠΟΙ.