ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΑΓΙΩΝ ΤΟΠΩΝ Γ΄ ΜΕΡΟΣ

Δ’. Οἱ σταυροφόροι ἐπέδειξαν ἔναντι τῶν ἡττηθέντων Μουσουλµάνων ἄκρως ἀντίθετον συµπεριφοράν αὐτῆς τήν ὁποίαν εἶχε δείξει ὁ Ὁµάρ Χαττάπ εἰς τούς ἡττηθέντας Ρωµηούς τῶν Ἱεροσολύµων, καί προέβησαν εἰς φρικτάς σφαγάς· ἀλλά καί ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ὑπέστη τά συµπαροµαρτοῦντα τῇ φραγκολατινικῇ παρουσίᾳ δεινά. Οἱ Πατριάρχαι Ἱεροσολύµων εὑρίσκοντο ἐν ἐξορίᾳ ἐπί 88 ἔτη εἰς Κωνσταντινούπολιν, τήν δέ θέσιν αὐτῶν εἰς Ἱεροσόλυµα ἀνεπλήρου, τῇ ἀδείᾳ τῶν σταυροφόρων, ὁ Ἡγούµενος τῆς Λαύρας τοῦ Ἁγίου Σάββα. Ἡ ἐπιβολή τῆς λατινικῆς ἐκκλησίας ἐπί τοῦ Ὀρθοδόξου κλήρου ὑπῆρξε βιαία, καί τά Πάνσεπτα Προσκυνήµατα παρεχωρήθησαν εἰς τόν λατινικόν, µεταφερθέντα ἐκ τῆς Δύσεως, κλῆρον, ἐνῷ οἱ Ἁγιοταφῖται διετήρησαν τό δικαίωµα νά διαχειρίζωνται τόν Ναόν τῆς Εὑρέσεως τοῦ Τιµίου Σταυροῦ καί νά λειτουργοῦν ἑλληνιστί εἰς τόν Πανάγιον Τάφον καί εἰς Βηθλεέµ· ἐπίσης διετήρησαν καί πολλάς Μονάς ἐκτός Ἱεροσολύµων, ἐντός δέ τῆς Ἁγίας Πόλεως τό παρά τήν πύλην Δαυΐδ µετόχιον τῆς Λαύρας τοῦ Ἁγίου Σάββα, τό ὁποῖον ὑπῆρξε καί τό κέντρον των, καί τήν Μονήν τῆς Μεγάλης Παναγίας. Οἱ σταυροφόροι, θέλοντες νά προσεταιρισθοῦν τούς Ἀρµενίους καί Ἰακωβίτας, παρεχώρησαν εἰς αὐτούς Ναούς καί Μονάς. Σηµαντικόν γεγονός τῆς περιόδου αὐτῆς ὑπῆρξεν ἡ ἀνοικοδόµησις πολλῶν Ὀρθοδόξων Προσκυνηµάτων ὑπό τοῦ Ρωµηοῦ Αὐτοκράτορος Μανουήλ Κοµνηνοῦ (1143 -1180), ἐνῷ καί οἱ σταυροφόροι, ἀφοῦ ἐπανέφεραν τόν Πάνσεπτον Ναόν τῆς Ἀναστάσεως εἰς σχεδόν τήν ἀρχικήν, πρό τοῦ 614, µορφήν, ἑνοποίησαν καί πάλιν τούς τέσσαρας Ναούς, τούς ὑπό τοῦ ἁγίου Μοδέστου ἱδρυθέντας (Ἀναστάσεως, Γολγοθᾶ, Ἀποκαθηλώσεως καί Εὑρέσεως), προσδώσαντες εἰς τό συγκρότηµα τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως τήν ἑνιαίαν µορφήν τήν ὁποίαν καί σήµερον διατηρεῖ. Ε΄. Ἡ ἧττα τῶν Σταυροφόρων ὑπὸ τῶν Μαµελούκων τοῦ Σαλάχ ἐδ Δίν ἐν ἔτει 1187, ἐπὶ τῶν ὑψωµάτων Χαττίν πλησίον τῆς Τιβεριάδος, ἔδωκε καὶ πάλιν τὰ Ἱεροσόλυµα εἰς τὰς χεῖρας τοῦ Ἰσλάµ, µολονότι ἡ τελικὴ ἀποµάκρυνσις τῶν σταυροφόρων ἀπὸ τῆς Ἁγίας Γῆς ἦλθε µετὰ τὴν ἧτταν αὐτῶν ἐν Πτολεµαΐδι τῷ 1291. Ὁ Σαλάχ ἐδ Δίν, τηρῶν ἐκ σεβασµοῦ τὸ διάταγµα τοῦ Ὁµάρ Χαττάπ, ἐπέστρεψε πάντα τὰ Προσκυνήµατα εἰς τοὺς Ἕλληνας, ὅµως µερικοὶ ἀνώτατοι διοικητικοὶ αὐτοῦ ὑπάλληλοι παρεχώρησαν µερικοὺς προσκυνηµατικοὺς χώρους εἰς τοὺς µονοφυσίτας Κόπτας καὶ Ἀβησσυνούς (Αἰθίοπας). Ἡ στάσις τῶν Μαµελούκων ἔναντι τοῦ Ἑλληνικοῦ, Ρωµέηκου, Πατριαρχείου ἤλλαξεν εἰς τὰς ἀρχὰς τοῦ 14ου αἰ., καὶ ἤρξαντο µακρόχρονοι διωγµοί κατὰ τῶν Χριστιανῶν, εἰς τὸ πλαίσιον τῶν ὁποίων καὶ ὁ Ναός τῆς Ἀναστάσεως, ἀργότερον, ἐπὶ Πατριάρχου Ἰωακείµ (1431- ), παρ’ ὀλίγον θὰ ἐγίνετο ἰσλαµικὸν τέµενος. Περὶ τὸ ἔτος 1334, ἐνεφανίσθησαν εἰς Ἱεροσόλυµα καὶ ἐγκατεστάθησαν ἐπὶ τοῦ λόφου τῆς Σιών οἱ Φραγκισκανοὶ, ἐνῷ παραλλήλως ἐνισχύθη ἡ παρουσία τῶν Ἰακωβιτῶν καί Ἀρµενίων· ἀντιστάθµισµα αὐτῆς ὑπῆρξεν ἡ ἔλευσις πολλῶν Γεωργιανῶν καὶ Σέρβων Ὀρθοδόξων Μοναχῶν, ἡ ὁποία ἐνίσχυσε τὴν ἑλληνορθόδοξον ἁγιοταφιτικὴν παρουσίαν, ἄν καὶ ὄχι πάντοτε ἄνευ περιπλοκῶν. Εἰς τοὺς Γεωργιανοὺς παρεχωρήθη ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων ἡ Μονή τοῦ Τιµίου Σταυροῦ, εἰς δὲ τοὺς Σέρβους ἡ Ἱερὰ Μονὴ τῶν Ἀρχαγγέλων, µετόχιον τῆς Λαύρας τοῦ Ἁγίου Σάββα. Ἡ πτῶσις τῆς Κωνσταντινουπόλεως εἰς τοὺς Τούρκους (1453 µ.Χ.) καί ἡ συνακόλουθος τελεία ἀπώλεια τῆς ἐπισήµου πολιτικῆς προστασίας ἐσήµανε τὴν ἔναρξιν καὶ νέων διωγµῶν. Ὁ Πατριάρχης Ἀθανάσιος Δ΄, ταξιδεύσας εἰς τὴν Πόλιν καὶ ἐπιτυχών τὴν ἔκδοσιν σουλτανικοῦ διατάγµατος (χάτι σερὶφ) ὑπὸ τοῦ Μωάµεθ Β’ τοῦ Πορθητοῦ (τῷ 1458), ἀπεσόβησε τὸν κίνδυνον τῆς καταστροφῆς τῶν Προσκυνηµάτων καὶ τῆς ἀπωλείας τῶν ἐπ’ αὐτῶν δικαιωµάτων τῶν Ὀρθοδόξων, ὡς ἔπραξεν ἀργότερον καὶ ὁ Πατριάρχης Γρηγόριος Γ΄ (1468-1493), ἐπιτυχών τὴν ἔκδοσιν νέου διατάγµατος ὑπὸ τοῦ Πορθητοῦ. Οἱ Ἕλληνες κληρικοὶ ἐµαστίζοντο ὑπὸ δεινῆς πτωχείας, ἡ δέ στροφὴ των πρὸς τὸν Πορθητὴν ἐπεδείνωσε τὰς σχέσεις των µετὰ τῶν Μαµελούκων καὶ, βεβαίως, µετὰ τῶν Λατίνων. ΣΤ΄. Ἡ νέα περίοδος, ἡ ἀρξαµένη ἀπό τῆς ἐπικρατήσεως τῶν Ὀθωµανῶν Τούρκων εἰς τήν Ἁγίαν Γῆν (1517 µ.Χ.), εἰς ἀντικατάστασιν τῶν µέχρι τότε ἐπικρατούντων Μαµελούκων τῆς Αἰγύπτου, ὑπῆρξε µάρτυς τῶν θρυλικῶν, τῇ βοηθείᾳ τοῦ Θεοῦ, ἀγώνων τῆς Ἁγιοταφιτικῆς Ἀδελφότητος πρός διαφύλαξιν τῶν πανιέρων Προσκυνηµάτων, ἐναντίον τῶν σχεδίων τῶν ἄλλων χριστιανικῶν δογµάτων. Εἶναι ἡ περίοδος διαµορφώσεως καί παγιώσεως τοῦ Προσκυνηµατικοῦ Καθεστῶτος (status quo). Ἡ περίοδος αὕτη τῆς ἱστορίας τῶν Ἱεροσολύµων χαρακτηρίζεται ἀπὸ τὰς προσπαθείας κυρίως τῶν Λατίνων καὶ τῶν Ἀρµενίων, βασιζοµένων τῶν µέν εἰς τὴν διπλωµατίαν τῶν εὐρωπαϊκῶν δυνάµεων, τῶν δέ εἰς τὴν οἰκονοµικὴν ἤ ἄλλου εἴδους πρόσβασὶν των εἰς τήν Ὑψηλήν σουλτανικήν Πύλην τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὅπως ἀνατρέψωσι τὸ εὐνοϊκὸν διὰ τὴν γηγενῆ (ἑλληνικὴν) Ἐκκλησίαν τῶν Ἁγίων Τόπων καθεστώς καὶ ἀποκτήσωσι τὰ πρωτεῖα ἤ καὶ τὴν ἀποκλειστικότητα εἰς τά πανίερα Προσκυνήµατα. Ἰδού ὀλίγοι ἐκ τῶν ἀγώνων τούτων: Ἅµα τῇ ἐπικρατήσει τῶν Τούρκων εἰς Παλαιστίνην ὑπὸ τοῦ διαδόχου τοῦ Μωάµεθ Πορθητοῦ, τοῦ Σελὴµ (1517), τὰ δικαιώµατα τῆς Ἐκκλησίας τῶν Ἱεροσολύµων ἀναγνωρίζονται ἐκ νέου ὑπὸ τῆς τουρκικῆς Ἀρχῆς· ἡ φραγκισκανικὴ παρουσία καθίσταται ἀντικείµενον δυσµενείας καὶ ἡ Μονή των καταστρέφεται (1523 µ.Χ.)· σταδιακῶς ὅµως ἐνδυναµοῦνται αἱ προσπάθειαι ἀναµείξεως αὐτῶν καί τῶν λοιπῶν ὁµολογιῶν εἰς τὸ προσκυνηµατικὸν καθεστώς. Ὁ 16ος αἰών σφραγίζεται ὑπό τῶν καρποφόρων προσπαθειῶν τοῦ Πατριάρχου Γερµανοῦ τοῦ Σαββαΐτου (1537-1579) πρὸς ἀναδιοργάνωσιν τῆς Ἁγιοταφιτικῆς Ἀδελφότητος· ὁ Πατριάρχης Γερµανὸς ἐµερίµνησε δι’ ἐπισκευὰς εἰς τὰ Προσκυνήµατα, ἐπέτυχε τὴν ἔκδοσιν φιρµανίου (1538) ὑπὸ τοῦ Σουλτάνου Σουλεϊµάν ὑπέρ τῶν Ρωµηῶν καὶ ἀπεδήµησε πρὸς λογίαν (ἔρανον) εἰς Ρωσίαν, θέσας οὕτω τὴν ἀρχὴν τοῦ ἐπικρατήσαντος ἔθους τῶν «ἱερῶν ἀποδηµιῶν» τῶν Ἁγιοταφιτῶν εἰς τὰς ὁµοδόξους χώρας, κυρίως τὰς Παραδουναβίους Ἡγεµονίας καὶ τὴν Ρωσίαν, πρὸς οἰκονοµικὴν ἐνίσχυσιν τῶν πανσέπτων Προσκυνηµάτων· ἐπίσης, διοργάνωσε τὴν Ἁγιοταφιτικὴν Ἀδελφότητα εἰς σύνδεσµον στενότερον µετὰ τοῦ αὑτῆς Πατριάρχου καὶ Ἡγουµένου. Τὰς προσπαθείας αὐτοῦ ἐσυνέχισεν ὁ ἐπάξιος διάδοχος αὐτοῦ Πατριάρχης Σωφρόνιος Δ΄(1579-1608). Ἐν ἔτει 1604, ὑπεγράφη ὑπό τῆς Γαλλίας καί τῆς Τουρκίας ἡ πρώτη συνθήκη, ἡ ὁποία ἀνεγνώριζεν ἐπίσηµα δικαιώµατα τῶν Λατίνων εἰς τοὺς Ἁγίους Τόπους, καί οὕτω, τὸ ἑπόµενον ἔτος, οἱ Λατῖνοι εἰσεχώρησαν εἰς τὸν Γολγοθᾶν καί εἰς τὸν ἐν Βηθλεὲµ Ναὸν, ἐνῷ εἰς τὴν Ἁγίαν Γῆν ἐµφανίζονται -ὡς ἀνταγωνισταὶ τῶν Φραγκισκανῶν- οἱ Ἰησουῖται. Παραλλήλως, οἱ Ἀρµένιοι προσπαθοῦν νὰ οἰκειωθοῦν τὴν τελετὴν τοῦ Ἁγίου Φωτός, ἀλλ’ ἀποκρούονται ὑπὸ σουλτανικοῦ διατάγµατος τοῦ 1611· ὁ πρέσβυς τῆς Γαλλίας ἐν Κωνσταντινουπόλει διεξάγει ἀγῶνα ἐναντίον τοῦ Πατριάρχου Θεοφάνους Γ΄, ὁ ὁποῖος ὅµως ἐπιτυγχάνει τὴν ἔκδοσιν σειρᾶς φιρµανίων (1631-1634) ὑπὸ τοῦ Σουλτάνου Μουράτ, ἰσοδυνάµων καὶ συµφώνων πρὸς τὰ διατάγµατα τοῦ Μωάµεθ τοῦ Πορθητοῦ καί τοῦ Σελὴµ. Πρὸ τούτου ὁ Πατριάρχης Θεοφάνης εἶχεν ἀναγκασθεῖ νὰ ἐκποιήσῃ µεγάλης ἀξίας ἱερὰ κειµήλια, διὰ νὰ ἀποτρέψῃ τὴν παραχώρησιν τῆς Λαύρας καί τοῦ Μετοχίου αὐτῆς τῶν Ἀρχαγγέλων εἰς τοὺς σπεύσαντας νὰ ἀποπληρώσωσι τὸ χρέος αὐτῆς Λατίνους καὶ Ἀρµενίους, χρέος τὸ ὁποῖον εἶχε δηµιουργήσει ἡ ἀπρόσεκτος οἰκονοµικὴ διαχείρισις τῶν κατοικούντων τὴν Λαύραν τοῦ Ἁγίου Σάββα Σέρβων. Ὁ Πατριάρχης Παΐσιος (1645-1660) ἀποκρούει τὰς προσπαθείας τῶν Ἀρµενίων, νὰ κληρονοµήσουν τὰ τῶν Ἀβησσυνῶν (Αἰθιόπων) κτήµατα, ὅµως ἀποτυγχάνει εἰς τὴν ἀναχαίτισιν τῶν περὶ τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου προσπαθειῶν τῶν Ἀρµενίων, καί οὕτω τῷ 1658 ἡ Μονή αὕτη καθίσταται ὁριστικῶς Ἀρµενικὴ, ἕδρα δὲ τοῦ Ἀρµενικοῦ ἐν Ἱεροσολύµοις Πατριαρχείου. Ἡ ἔνδοξος πατριαρχία Δοσιθέου Β΄(1669-1707) ἐφώτισε τοὺς σκοτεινοὺς τούτους χρόνους καὶ ἀπετέλεσε κυµατοθραύστην κατὰ συντονισµένων ἐνεργειῶν τῶν ἑτεροδόξων, οἱ ὁποῖοι, εὐνοηθέντες ὑπό τῶν ἱστορικῶν περιστάσεων, παρ’ ὀλίγον θὰ ἐπετύγχανον νὰ ἐκδιώξουν τὴν Ἁγιοταφιτικὴν Ἀδελφότητα ἀπὸ τῶν Πανσέπτων αὐτῆς Προσκυνηµάτων. Ἀποτρέψας ὁ Δοσίθεος σοβαρὰν προσπάθειαν τῆς Γαλλίας πρὸς παραχώρησιν τῶν Προσκυνηµάτων εἰς τοὺς Λατίνους Μοναχοὺς, καὶ ἀποφυγὼν µετὰ ταῦτα καὶ δύο δολοφονικὰς κατ΄ αὐτοῦ ἀποπείρας, ἐν Ἱεροσολύµοις καὶ κατὰ τὴν µετάβασὶν του εἰς Κωνσταντινούπολιν, ἠκύρωσε ἐπίσης τὰς ἐν ἔτει 1677 συνδεδυασµένας ἐνεργείας τῶν πρέσβεων τῶν χωρῶν Αὐστρίας, Γαλλίας, Πολωνίας καὶ Βενετίας, ὅπως παραχωρηθοῦν νέα, µὴ ἱστορικὰ, προνόµια εἰς τοὺς Λατίνους. Ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ διέσωσε (1680) τὴν Μονὴν τοῦ Τιµίου Σταυροῦ ἐκ τῶν χρεῶν τῶν Ὀρθοδόξων Γεωργιανῶν Μοναχῶν καὶ τῶν, ὡς πάντοτε, σπευσάντων πρὸς ἐξόφλησιν τοῦ χρέους Λατίνων καὶ Ἀρµενίων. Ὅµως, ὁ κατὰ τῆς Ὀθωµανικῆς Πύλης πόλεµος τῶν τριῶν πρώτων ἐκ τῶν προαναφερθεισῶν δυνάµεων καὶ τῆς Ρωσίας ἐν ἔτει 1688 ἐπεδείνωσε τὴν κατάστασιν· παρὰ τὴν ἔκδοσιν φιρµανίου τοῦ Σουλεϊµάν ὑπὲρ τῶν Ὀρθοδόξων ἐν ἔτει 1688, ἡ ἧττα τῆς Τουρκίας ὑπὸ τῆς Αὐστρίας τὸ αὐτὸ ἔτος ὡδήγησεν εἰς ἔκδοσιν φιρµανίου ὑπὲρ τῶν Λατίνων τῷ 1689, τὸ ὁποῖον ἀφῄρει τὰ Προσκυνήµατα ἀπὸ τῶν Ρωµηῶν καὶ ἐνεθάρρυνε τοὺς Λατίνους τόσον, ὥστε προέβησαν εἰς ἔξωσιν τῶν Ἁγιοταφιτῶν ἐκ τῶν Ἱεροσολύµων· ὅµως ὁ Δοσίθεος ὡρκίσθη νὰ µὴ ἐπιστρέψῃ εἰς Ἱεροσόλυµα, πρὶν ἤ ἐκβάλῃ τοὺς Λατίνους ἐκ τῶν παρανόµως ἀποκτηθέντων ὑπ’ αὐτῶν Προσκυνηµάτων, δι΄ ὅ καὶ ἐπέτυχε τὴν ἔκδοσιν πολλῶν ὠφελίµων, ἀλλ’ ἐλάσσονος σηµασίας διὰ τὸ Πατριαρχεῖον, φιρµανίων. Τελικῶς, µὴ προλαβὼν ἐν ζωῇ τὴν ἐπιτυχίαν τῶν αὐτοῦ ἀγώνων, κατέλιπεν ἀποθανών τῷ 1707 τὴν σκυτάλην τῆς Πατριαρχίας καὶ τῶν ὑπέρ Πίστεως ἀγώνων εἰς τὸν Πατριάρχην Χρύσανθον, ὁ ὁποῖος ἐπέτυχε κατ’ ἀρχὴν, ἵνα ἐπικυρωθῇ, ὅτι προέχει τῶν Ἀρµενίων εἰς τὴν τελετὴν τοῦ Ἁγίου Φωτός ὁ Ὀρθόδοξος Πατριάρχης ἤ ὁ Ἐπίτροπός του, κατὰ τὰ ἔτη δὲ 1719 καὶ 1720 ἀνέκτησε µέρος καὶ ἄλλων δικαιωµάτων τῶν Ὀρθοδόξων. Τῷ 1737 ἱδρύθη ἡ πρώτη Ὀρθόδοξος ἐν Ἱεροσολύµοις Σχολὴ, ἐπὶ Πατριάρχου Παρθενίου. Μία νέα συνθήκη µεταξὺ Γαλλίας καὶ Τουρκίας τῷ 1740 ἔπληξεν ἐκ νέου τοὺς ἀγῶνας τῶν Ἁγιοταφιτῶν, ἀλλὰ δύο διατάγµατα τῶν Σουλτάνων Ὀσµάν (1757) καὶ Ὀσµάν Μουσταφᾶ Γ΄(1768), ἐκδοθέντα δι’ ἐνεργειῶν τοῦ Παρθενίου, ἀπεκατέστησαν τοὺς Ἁγιοταφίτας εἰς τὰ νόµιµα δικαιώµατα τὰ ὁποῖα εἶχον ἀδίκως στερηθεῖ ἀπὸ τοῦ ἔτους 1689. Ὁ Πατριάρχης Παρθένιος ἐξεπόνησε καὶ Κανονισµὸν τῆς Ἁγιοταφιτικῆς Ἀδελφότητος, ἀργότερον ἐπεξεργασθέντα ἐπὶ τὸ βέλτιον. Ζ΄. Τό τέλος τοῦ 18ου αἰ. ἔφερε στροφήν εἰς τὴν περὶ τὸ προσκυνηµατικόν καθεστώς ἐξέλιξιν τῶν διπλωµατικῶν πραγµάτων, πρὸς τὴν παγίωσιν τοῦ καθεστῶτος, ὡς σήµερον γνωρίζοµεν τοῦτο, ἤρχισε δέ καί τήν διαδικασίαν ἐσωτερικῆς ὀργανώσεως καὶ οἰκονοµικῆς ἀνορθώσεως τοῦ Πατριαρχείου. Ἡ Συνθήκη τοῦ Κιουτσούκ Καϊναρτζῆ (1774) ὑπεχρέωνε τὴν Τουρκίαν νά δεσµευθῇ περὶ τῆς βελτιώσεως τοῦ βίου τῶν Χριστιανῶν ὑπηκόων της καί νά ἀναγνωρίσῃ εἰς τὴν Ρωσίαν πρόσωπον προστάτου τῶν Χριστιανῶν τῶν Ἁγίων Τόπων. Oἱ Λατίνοι καί οἱ Ἀρµένιοι κατέβαλον προσπαθείας ἐπεµβάσεως εἰς τόν Φρικτόν Γολγοθᾶν, εἰς Γεθσηµανῆν καί Βηθλεὲµ, ἀλλ’ ἀπέτυχον. Οἱ Ἀρµένιοι, προσπαθοῦντες, κατά πᾶσαν πιθανότητα, νά ἀποκτήσωσι περισσότερα δικαιώµατα εἰς τόν Πανάγιον Τάφον µέσῳ συµµετοχῆς των εἰς τήν ἀνοικοδόµησιν αὐτοῦ µετ’ ἐνδεχοµένην καταστροφήν, ἔθηκαν πῦρ εἰς τόν Ναόν τῆς Ἀναστάσεως, ἀποτελούµενον τότε κατά µέγα µέρος ἀπὸ ξυλίνων µερῶν, ἐν ἔτει 1808. Τό ὑπό τοῦ Σουλτάνου Μαχµούτ Β’ ἐκδοθὲν διάταγµα (1809) περὶ ἀνοικοδοµήσεως τοῦ Πανσέπτου Ναοῦ τοῦ Παναγίου Τάφου ὑπό µόνων τῶν Ἑλλήνων, ὡδήγησεν εἰς ἔντονον ἀντίδρασιν τῶν Λατίνων καί τῶν Ἀρµενίων, προσπαθούντων παντί τρόπῳ, ἀκόµη καὶ διὰ βιαιοπραγιῶν εἰς βάρος τῶν Ἑλλήνων ἐργατῶν, νά παρακωλύσουν τήν ἐπισκευήν τοῦ Ναοῦ, ἄχρις ὅτου ἐπιτύχουν τήν ἔκδοσιν εὐνοϊκωτέρου πρός αὐτούς φιρµανίου περί ἀνακατασκευῆς τοῦ Ναοῦ. Τελικῶς, ὁ Πάνσεπτος Ναός τῆς Ἀναστάσεως, οἰκοδοµηθείς δι’ ἱδρῶτος, αἵµατος καί χρηµάτων τοῦ ὑστερήµατος τοῦ ὑποδούλου «Γένους τῶν Ρωµαίων», ἐνεκαινιάσθη τήν 13ην Σεπτεµβρίου τοῦ 1810, ἡµέραν µνήµης τῶν Ἐγκαινίων τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως, χαρακτηρισθείς ὡς «τό θαῦµα τῆς Πίστεως τῶν Ἑλλήνων». Ἡ Ἐπανάστασις τοῦ 1821, θέσασα τούς Ἁγιοταφίτας, µετὰ τῶν λοιπῶν Ἑλλήνων, ὑπό τήν δυσµενῆ κατηγορίαν τῆς κατὰ τῆς Ὑψηλῆς Πύλης προδοσίας, ἤνοιξε τό πεδίον εἰς τοὺς ἑτεροδόξους διὰ τὴν πολυπόθητον αὐτοῖς ἔξωσιν τῶν Ἑλλήνων ἐκ τῶν Ἁγίων Τόπων, ἐνῷ οἱ Ἁγιοταφῖται ὑφίσταντο τὰ πάνδεινα ὑπὸ τῶν Τούρκων. Οἱ Ἀρµένιοι τῷ 1824 κατέλαβον µέρος τῆς Σιών καί προσεπάθησαν νὰ καταλάβουν καὶ τὸν Γολγοθᾶν, ἀπέκτησαν δέ τὰ αὐτὰ τοῖς Λατίνοις δικαιώµατα εἰς τὸν Πανάγιον Τάφον. Τῷ 1834, ὅτε ἡ Παλαιστίνη εὑρίσκετο εἰς τὰς χεῖρας τοῦ Ἰµπραήµ Πασᾶ τῆς Αἰγύπτου, καί ἐπ’ εὐκαιρίᾳ τῶν εἰς τὰ Προσκυνήµατα ἐργασιῶν ἀνοικοδοµήσεως, ἀπαραιτήτων µετὰ τὸν σεισµὸν τοῦ 1834, Λατῖνοι καὶ Ἀρµένιοι ὁµοῦ προσεπάθησαν νὰ ἀποκτήσουν πλήρη κυριαρχίαν ἐπὶ τῶν ἱερῶν Προσκυνηµάτων. Ἡ πίεσις τῶν εὐρωπαϊκῶν δυνάµεων ἐπὶ τῆς Τουρκίας ὡδήγησεν εἰς τὴν ἐπανίδρυσιν τοῦ καταργηθέντος, µετὰ τὰς σταυροφορίας, Λατινικοῦ Πατριαρχείου ἐν ἔτει 1847, ἐνῷ οἱ συνεργαζόµενοι Ἄγγλοι (Ἀγγλικανοὶ) καὶ Γερµανοὶ (Λουθηρανοὶ) Προτεστάνται, ὡς καὶ οἱ Οὐνῖται, εἶχον ἐµφανισθεῖ ἤδη εἰς τὴν Ἁγίαν Γῆν κατὰ τὸ ἔτος 1840. Παρά ταῦτα, οἱ Ἅγιοι Τόποι εὕρισκον ἰδιαιτέρως τὴν περίοδον αὐτήν, ὡς καὶ παλαιότερον, ἰσχυρὰν ὀρθόδοξον βοήθειαν ὑπό τῆς Αὐτοκρατορίας τῆς Ρωσίας, τῆς ὁποίας ἡ ἀνάµειξις, δυστυχῶς, δὲν ἦτο παρὰ ταῦτα καί παντελῶς ἀνιδιοτελής. Ἡ ἔλευσις εἰς Ἱεροσόλυµα τοῦ Ρώσου Ἀρχιµανδρίτου Πορφυρίου Οὐσπένσκι ἐν ἔτει 1843 καὶ ἡ ἵδρυσις τῆς Ὀρθοδόξου Ρωσικῆς ἀποστολῆς ἐν ἔτει 1848 ἐνεδυνάµωσαν τὴν Ὀρθόδοξον παρουσίαν, ταυτοχρόνως ὅµως ἐκαλλιεργήθη ὑπό τῆς Ρωσικῆς ἀποστολῆς κλῖµα τεχνητῆς ἀντιπαραθέσεως µεταξύ τῆς ἑλληνοφώνου Ἁγιοταφιτικῆς Ἀδελφότητος καί τοῦ ἀραβοφώνου αὐτῆς ποιµνίου, ὥστε νὰ εἶναι εὔκολος ἡ ἀνάµειξις τῶν ρωσικῶν συµφερόντων εἰς τὰ ἐκκλησιαστικά τῶν Ἱεροσολύµων πράγµατα καὶ ἡ πρόσδεσις τοῦ ποιµνίου εἰς τὸ ἅρµα τῆς Ρωσίας· ἡ πολιτικὴ αὕτη, ἡ ὁποία ἐκ τῶν ὑστέρων ἔτυχε δυσµενοῦς κριτικῆς καὶ ἐν αὐτῇ τῇ Ρωσίᾳ, εἶχεν ὡς ἀποκορύφωµα τά γεγονότα τοῦ τέλους τῆς πατριαρχίας τοῦ ἐπιφανεστάτου Πατριάρχου Ἱεροσολύµων Κυρίλλου Β΄, ὁ ὁποῖος, παρασυρθείς ὑπό τῶν Ρώσων διπλωµατῶν ἐν Κωνσταντινουπόλει, ἀπέφυγε τὴν συµµετοχὴν εἰς τὴν ἐν ἔτει 1872 ἐν τῇ Βασιλευούσῃ συνοδικὴν καταδίκην τοῦ Βουλγαρικοῦ σχίσµατος καί τοῦ ὑποκρυπτοµένου ὄπισθεν αὐτοῦ ἐθνοφυλετισµοῦ καί πανσλαβισµοῦ. Τοῦτο, βεβαίως, ὡδήγησε τὸν Κύριλλον Β’ εἰς σύγκρουσιν µετὰ τῆς Ἁγιοταφιτικῆς Ἀδελφότητος, ἡ ὁποία, πρῶτον µέν µετὰ ἀπό Σύναξιν αὐτῆς (1872) ἀπεφάσισε καὶ ἐν τέλει ἔφερεν εἰς πέρας τὴν ἐκθρόνισιν τοῦ Πατριάρχου Κυρίλλου, παρὰ τοὺς γενοµένους ὑπ’ αὐτοῦ καὶ τῆς τουρκικῆς ἀστυνοµίας διωγµούς τῶν ἀδελφῶν , ἔπειτα δὲ καὶ ἐξέλεξεν (1873) ὡς διάδοχον αὐτοῦ τόν Πατριάρχην Προκόπιον Β’. Ἡ Ρωσία, ἀντιδράσασα εἰς τοῦτο, κατέσχε τὰ κτήµατα τοῦ Παναγίου Τάφου ἐν Βεσσαραβίᾳ καί Καυκάσῳ, τὰ ὁποῖα ἀνεκτήθησαν καὶ πάλιν τῷ 1875· τὸ αὐτὸ ἔτος ἡ Ὑψηλή Πύλη ἐπεκύρωσε τὸν νέον ἐσωτερικὸν «Κανονισµὸν τοῦ Ρωµαϊκοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύµων». Παρὰ ταῦτα ἡ µακρὰ πατριαρχία τοῦ Κυρίλλου Β’ (1845 - 1872) ὑπῆρξε καθοριστικὸς, καί ἐν τοῖς πλείοσιν ὠφέλιµος διὰ τὸ Πατριαρχεῖον Ἱεροσολύµων· ἐπὶ τῶν ἡµερῶν του, µεταξὺ ἄλλων, ἱδρύθη (1853) τὸ Πατριαρχικὸν Τυπογραφεῖον, τὸ παλαιότερον ἐν Παλαιστίνῃ, καὶ ἡ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Τιµίου Σταυροῦ (1855), θεολογικὸν φυτώριον µεγάλων ἐπιστηµόνων τῆς καθόλου Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἐγκατελείφθη δὲ καὶ τὸ ἔθος τῆς ἐκλογῆς Πατριάρχου Ἱεροσολύµων ἐν Κωνσταντινουπόλει, τὸ ὁποῖον εἶχεν ἐπικρατήσει κατὰ τοὺς δυὸ τελευταίους αἰῶνας, ὥστε νὰ ἐνισχύεται ἡ Σιωνίτις Ἐκκλησία ὑπὸ τοῦ κέντρου τῆς Ρωµηοσύνης, τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Αἱ διεθνεῖς πολιτικαὶ σχέσεις καὶ ἡ σφοδρά διπλωµατικὴ διαµάχη Γαλλίας καὶ Ρωσίας τῷ 1851 διὰ τὴν προώθησιν τῶν συµφερόντων τῶν Λατίνων ἤ τῶν Ὀρθοδόξων ἀντιστοίχως, ὡδήγησαν εἰς νίκην τῶν τελευταίων, ὅτε τῷ 1852 ἐξεδόθη εὐνοϊκὸν ὑπὲρ τῶν Ρωµηῶν διάταγµα, (χάτι σερίφ), καὶ τῷ 1853 ἕν διάταγµα ἀκόµη, διασαφητικὸν τοῦ προτέρου, τὰ ὁποῖα, ὡς καθορίζοντα τὴν λειτουργίαν τῶν Προσκυνηµάτων καὶ τὰ ἐπ’ αὐτῶν δικαιώµατα τοῦ Ἑλληνικοῦ Πατριαρχείου καὶ τῶν χριστιανικῶν ὁµολογιῶν, συνιστοῦν οὐσιαστικῶς τὸ σηµερινὸν Προσκυνηµατικὸν Καθεστώς. Ἡ γενοµένη τῷ 1856 Συνθήκη τῶν Παρισίων, ἐπεβεβαίωσε τὸ τότε ἰσχῦον Προσκυνηµατικὸν Καθεστώς, τὸ ὁποῖον κατωχυρώθη καί ὑπό τοῦ Συνεδρίου τοῦ Βερολίνου τῷ 1878. Τὸ Καθεστώς τοῦτο, δικαίως εὐνοεῖ τὴν ἀρχαιοτάτην ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γῇ Ἐκκλησίαν, τὴν Ὀρθόδοξον, ἐπικυρωθὲν ἐκ νέου ὑπό τῆς Κοινωνίας τῶν Ἐθνῶν καὶ, ἀργότερον, ὑπό τοῦ Ὀργανισµοῦ Ἡνωµένων Ἐθνῶν (1947-1950), εὑρίσκεται καὶ σήµερον ἐν ἰσχύϊ, φυλαττόµενον ἐπιµελῶς ὑπὸ πασῶν τῶν χριστιανικῶν Κοινοτήτων, ὡς κλεῖς ἀσφαλείας τῶν λειτουργικῶν αὐτῶν δικαιωµάτων καὶ προσκυνηµατικῶν συµφερόντων, ἐφ’ ὅσον «ὁ φυλάσσων τὴν τάξιν, καὶ φυλάσσεται ὑπ’ αὐτῆς». Ἀξιόλογον δρᾶσιν ἐπέδειξε κατὰ τὸ τέλος τοῦ 19ου αἰῶνος ὁ Σκευοφύλαξ τοῦ Πανιέρου Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως Εὐθύµιος, ἀρξάµενος τῆς ἀνακαινίσεως τοῦ κτιριακοῦ συγκροτήµατος τοῦ Πατριαρχείου καὶ περατώσας τὴν ἀνοικοδόµησιν πλείστων χώρων τοῦ χριστιανικοῦ τοµέως τῆς παλαιᾶς Πόλεως τῶν Ἱεροσολύµων, ἀπὸ τῆς πύλης τῆς Ἰόππης (Πύλης Δαυΐδ) πρὸς τὸν Ναὸν τῆς Ἀναστάσεως, ἕνεκα τοῦ ὁποίου καὶ ὁ τοµεὺς οὗτος φέρεται εἰσέτι ὑπό τὸ ὄνοµὰ του· ἡ Σχολὴ τοῦ Τιµίου Σταυροῦ, ἡ ὁποία µετὰ µικρὰν διακοπὴν (1873) ἐπανέλαβε τὰς ἐργασίας αὐτῆς ἐπὶ Πατριάρχου Γερασίµου (1891-1897), ἀργότερον διέκοψε καὶ πάλιν τὰς ἐργασίας της, ὅµως λαµβάνεται πάλιν µέριµνα ὑπέρ τῆς ἐπαναλειτουργίας αὐτῆς· ὑπό τοῦ Ἱεροῦ Κοινοῦ τοῦ Παναγίου Τάφου, δηλαδὴ τῆς Ἀδελφότητος, ἐλήφθη µέριµνα καὶ ὑπὲρ τῆς διασφαλίσεως τῶν χειρογράφων καὶ λοιπῶν θησαυρῶν τοῦ Πατριαρχείου, καθὼς καὶ τῆς κτηµατικῆς αὐτοῦ περιουσίας, ἡ ὁποία, ἕνεκα τῶν ἐν Παλαιστίνῃ ἐξελίξεων ἐν τῷ 20ῷ αἰῶνι, περιεπλάκη εἰς πολλὰς δυσκολίας· ταυτοχρόνως, τὸ Ὀρθόδοξον Ποίµνιον, ἀλλὰ καὶ τὸ ἐξ αὐτοῦ προελθὸν διά τῆς τῶν ἑτεροδόξων προπαγάνδας χριστιανικὸν ποίµνιον τῶν λοιπῶν χριστιανικῶν κοινοτήτων, τὸ ὁποῖον ἀποτελεῖ τὸ ἀντικείµενον τῆς ποιµαντικῆς φροντίδος τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύµων καὶ τὸν κορµὸν τῆς χριστιανικῆς µαρτυρίας αὐτοῦ ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γῇ, ἀντιµετωπίζει τὰς προκλήσεις τῆς αὐξανοµένης θρησκευτικοπολιτικῆς κρίσεως καὶ, δυστυχῶς, ἀποµακρύνεται τῆς πατρογονικῆς χριστιανικῆς αὐτοῦ ἑστίας πρὸς ἐξεύρεσιν τοῦ εὖ ζῆν, µεταναστεῦον µακρὰν τῆς Ἁγίας Γῆς. Εἰς τοὺς καθηγιασμένους τόπους σήμερον, πέρα ἀπὸ τάς Ὀρθοδόξους χριστιανικὰς κοινότητας, ὑπάρχουν καὶ ἄλλα πατριαρχεῖα καὶ Ἐκκλησιαστικαί ἀποστολαί, μὴ ὑπαγόμενα εἰς τὸ Ἑλληνορθόδοξον Πατριαρχεῖον, ὅπως τὰ Πατριαρχεῖα τῶν Ἀρμενίων καὶ τῶν Λατίνων καὶ αἱ ἀρχιεπισκοπαὶ τῶν Κοπτῶν, Σύρων καὶ Ἀββησυνίων.      Οἱ Ἀρμένιοι μέχρι τὸν 7ον αἰῶνα ἀνῆκαν εἰς τὴν Ἀνατολικὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν, ζῶντες ὡς ὁμόθρησκοι μαζὶ μὲ τοὺς Ὀρθοδόξους χριστιανούς. Ὅμως, τὸν 7ον αἰῶνα, οἱ Ἀρμένιοι προσεχώρησαν εἰς τὴν αἵρεσιν τοῦ Μονοφυσιτισμοῦ.Ἔκτοτε ἀνεγνωρίσθησαν ὡς ἀνεξάρτητος Ἀρμενική Ἐκκλησία καὶ ἀπὸ τὸ 1311, χρονολογίαν κατά τήν ὁποίαν ἀνεκηρύχθησαν εἰς Πατριαρχεῖον, συνυπάρχουν μὲ τὸ Ἑλληνορθόδοξον Πατριαρχεῖον.      Ὁ Λατινικὸς κλῆρος καὶ ὁ δυτικὸς μοναχισμὸς ἔκαναν τὴν ἐμφάνισὶν των εἰς τὴν Ἁγίαν Γῆν τὸ 1099 μὲ τὴν κατάληψιν τῆς Ἱερουσαλὴμ ἀπὸ τοὺς Σταυροφόρους, ὁπότε καὶ ἐδημιουργήθη τὸ Λατινικὸν Πατριαρχεῖον, διῶκον τὸν Ὀρθόδοξον Πατριάρχην. Ὡστόσο, τὸ Πατριαρχεῖον τους διελύθη μὲ τὴν ἀπομάκρυνσιν τῶν Σταυροφόρων ἀπὸ τὴν Ἁγίαν Γῆν διὰ νὰ ἐπανιδρυθῆ 500 χρόνια ἀργότερον, τὸ 1847. Τὸ Λατινικὸν Πατριαρχεῖον τῆς Ἱερουσαλὴμ ἔχει σκοπὸν τὴν προώθησιν τῶν θρησκευτικῶν συμφερόντων τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας εἰς τὴν Ἁγίαν Γῆν καὶ εἶναι ὑπεύθυνον διὰ τοὺς καθολικοὺς κατοίκους εἰς τὴν περιοχὴν τῆς Παλαιστίνης καὶ τὰς Ἐκκλησίας των.      Τὸ Μοναχικὸν Τάγμα τῶν Φραγκισκανῶν ἔχει ἀναλάβει , μὲ παπικὸν ὁρισμόν , τὴν κηδεμονίαν τῶν λατινικῶν προσκυνημάτων εἰς τὴν Ἁγίαν Γῆν καὶ δι ' αὐτὸ ὀνομάζονται Κουστωδοὶ τῆς Ἁγίας Γῆς . Μὲ τὴν ὑποστήριξιν τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας καὶ τῶν λατινικῶν κρατῶν τῆς Εὐρώπης ἔχουν ἀποκτήσει πολλὰ προνόμια καὶ δικαιώματα .      Οἱ Κόπται Αἰγύπτιοι καὶ οἱ Ἀβησσύνιοι Αἰθίοπες , ἐνῶ ἦσαν Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί , προσεχώρησαν εἰς τὴν αἵρεσιν τοῦ Μονοφυσιτισμοῦ καὶ ἀπεκόπησαν ἀπὸ τὴν Ἀνατολικὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν . Πρόκειται διὰ δύο χριστιανικὰς κοινότητας, ἡ καθεμιὰ ὀργανωμένη εἰς ἀνεξάρτητον ἀρχιεπισκοπήν. Ὡστόσο καὶ αἱ δύο διατηροῦν προνόμια εἰς τὰ προσκυνήματα τῆς Ἱερουσαλήμ, τὰ ὁποία τοὺς παρεχωρήθησαν ἀπὸ τὸ καθεστώς τῶν Μαμελούκων.     Οἱ Ἅγιοι Τόποι πάντα ἀπετέλουν πόλον ἕλξεως διὰ χιλιάδας Χριστιανοὺς, οἱ ὁποῖοι κατέφθαναν καὶ ἀκόμα καὶ σήμερον καταφθάνουν ἀπὸ ὅλα τά μέρη τοῦ πλανήτου διὰ νὰ βιώσουν τὴν πραγματικὴν κοινωνίαν μὲ τὴν ἀπόλυτον ἁγιότητα τῶν τόπων αὐτῶν. Τὸ ταξίδι, ἐμπειρία ζωῆς, καὶ τὰ βιώματα ἀνεπανάληπτα. Δὲν εἶναι τυχαῖον το γεγονός ὅτι ὅποιος ἔχει πραγματοποιήσει αὐτὴν τὴν περιήγησιν εἰς τοὺς Ἁγίους Τόπους τὸ δηλώνει περίτρανα καὶ θέλει νὰ τὸν ἀποκαλοῦν χατζὴ. Ἡ λέξις εἶναι ἀραβικὴ καὶ σημαίνει τὸν μουσουλμάνον προσκυνητὴν τῆς Μέκκας καὶ τῆς Μεδίνας. Τὴν ἐποχὴν ὅμως τῆς τουρκοκρατίας, διὰ τοὺς Ἕλληνας ὀρθοδόξους, ἐσήμαινε τὸν προσκυνητὴν τῶν Ἁγίων Τόπων καὶ ἦταν τίτλος τιμητικός. Οἱ χατζῆδες πολλὰς φορὰς ἔπεφταν θύματα ἀπάτης καὶ ἐκμεταλλεύσεως ἀπὸ καιροσκόπους καὶ μικροαπατεῶνας. Διὰ τὸν λόγον αὐτὸν τὸ Πατριαρχεῖον κατέβαλε ἰδιαιτέραν προσπάθειαν διὰ τὴν ὀργάνωσιν τῶν προσκυνηματικῶν ταξιδιῶν καὶ τὴν ἀσφάλειάν των, παρέχον ὁδηγίας καθὼς καὶ ὁδηγόν, τὸν Ἐμὶν Χατζὴ, ἐνῶ οἱ ταξιδιῶται ἐφιλοξενοῦντο εἰς τὰ μετόχια. Τὸ προσκυνηματικὸν ταξίδι ἀπαιτοῦσε ψυχικὴν καὶ σωματικὴν κάθαρσιν μὲ προσευχὴν καὶ νηστείαν. Τὸ προσκύνημα εἰς τοὺς ἱεροὺς τόπους ἀπαιτεῖ ἀπόλυτον κατάνυξιν, καθὼς ἡ ἀκτινοβολία του πλημμυρίζει τὴν ψυχὴν τοῦ Χριστιανοῦ μὲ ἁγιότητα καὶ θείαν χάριν. Ἡ ἵδρυσις τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Σταυροῦ ἀπὸ τὸν Πατριάρχην Κύριλλον. Ἵδρυσις Πατριαρχικοῦ τυπογραφείου εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ     O Πατριάρχης Κύριλλος μὲ τὴν ἀνάρρησὶν του εἰς τὸν θρόνον, ἐκτὸς τῶν σοβαροτάτων προσκυνηματικῶν ζητημάτων, σπουδαῖον μέλημά του κατέστησεν τὴν ἵδρυσιν ἐκπαιδευτικῶν καθιδρυμάτων διὰ τὴν μόρφωσιν τοῦ κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ. Εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα τὰ ἔτη 1788-1808 ἢκμαζε ἡ ἱδρυθεῖσα Πατριαρχικὴ Σχολή, εἰς τὴν ὁποίαν ἐχρημάτισε σχολάρχης ὁ διαπρεπὴς λόγιος Ἰάκωβος ὁ Πάτμιος. Διάσημοι ἁγιοταφῖται, οἱ ὁποῖοι ἐμαθήτευσαν πλησίον του, ἠκολούθησαν τὸ ἔργον του διακρινόμενοι διὰ τὴν παιδείαν καὶ τὴν ἀρετήν τους, ὅπως ὁ Ἀρχιμανδρίτης Μάξιμος ὁ Συμαῖος διορισμένος ἀπὸ τὸν π. Ἄνθιμο, Διευθυντὴς τῆς Σχολῆς, ὁ Ἱερομόναχος Προκόπιος Ἀράβογλου καὶ ὁ Νεόφυτος ὁ Κύπριος, οἱ ὁποῖοι μᾶς ἄφησαν πολύτιμα ἔργα, τὰ ὁποῖα διαφωτίζουν τὴν ἱστορίαν τῶν Ἁγίων Τόπων. Παρά τοὺς μεγάλους κινδύνους, τούς ὁποίους διέτρεξε ἡ Ἁγιοταφιτικὴ Ἀδελφότης κατὰ τοὺς δυσκόλους ἐκείνους χρόνους καὶ τοὺς ἀγῶνας, τούς ὁποίους διεξήγαγε διὰ τὴν ὑπεράσπισιν τῶν δικαίων τοῦ ἔθνους μας εἰς τοὺς Ἁγίους Τόπους, συνέστησεν τὸ 1817 τὴν μεγάλην βιβλιοθήκην τοῦ Ἱεροῦ Κοινοῦ, καί τοῦ Παρθενίου, ζήλῳ διακαεῖ τοῦ Ἱερομονάχου Προκοπίου Ἀράβογλου, Ἐπιτρόπου τοῦ Πατριάρχου Πολυκάρπου, τοῦ μοναχοῦ Ἀνθίμου, ὁ ὁποῖος ἐχρημάτισε Ἀρχιγραμματεὺς τοῦ ἱεροῦ Κοινοῦ καὶ τοῦ Παρθενίου, οἱ ὁποῖοι τὰ μέγιστα συνετέλεσαν εἰς τὸν καταρτισμὸν τῆς βιβλιοθήκης, τὸν πλουτισμὸν καὶ τὴν ταξινόμησιν τῶν βιβλίων της.     Ἐξ αἰτίας ὅμως τῶν μεγάλων εἰς τὴν Παλαιστίνην ἀνωμαλιῶν, παρὰ τὴν ἀγαθὴν μέριμναν καὶ θέλησιν τοῦ Πατριάρχου Ἀθανασίου, ἡ παιδεία ὑπεβαθμίσθη. Αὐτὴν ἔμελλε νὰ ἀναμορφώσῃ ὁ Πατριάρχης Κύριλλος, ὁ ὁποῖος, φιλόμουσος ὢν, ἐξαιρετικῶς ἐμερίμνησε διὰ τὴν ἀνάδειξιν μορφωμένων κληρικῶν. Ἡ μεγάλη του ὑπηρεσία εἰς σχέσιν μὲ τὴν παιδείαν συνίστατο εἰς τὴν ἵδρυσιν Θεολογικῆς Σχολῆς. Τὸν Νοέμβριον τοῦ 1843 ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῶν Ἱεροσολύμων ἀποφάσισε «Τὸ ἐκτὸς τῆς Ἱερουσαλὴμ Μοναστήριον τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἐπισκευασθῆναι καὶ ἀποκατασταθῆναι σχολεῖον τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου.» Δυστυχῶς, ἡ ἀπόφασις αὐτὴ δὲν ἐφηρμόσθη καὶ περίπου ἕν ἔτος μετὰ τὸν Δεκέμβριον τοῦ 1844 ὁ Πατριάρχης Ἀθανάσιος ἀπεβίωσε εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν καὶ ἡ ἰδέα τῆς ἱδρύσεως τῆς Σχολῆς ἐγκατελείφθη διὰ νὰ ἀναφανῆ καὶ νὰ λάβη τὴν πραγματοποίησίν της ἀπὸ τὸν Διονύσιον Κλεόπα. Ὁ Κλεόπας, κληρικὸς μεγάλης δραστηριότητος καὶ μορφώσεως εὐρυτάτης, ἐπίστευε ὅτι πρέπει νὰ ἱδρυθῆ νέα Σχολὴ μακριὰ ἀπό τὴν Ἱερουσαλὴμ, ἔχουσα μαθητὰς ἀποκλειστικῶς εἰς τὰ μαθήματά τους ἀφοσιωμένους. Ἔτσι τὸν Νοέμβριον τοῦ 1851 ὁ Πατριάρχης ἀνήγγειλε ἐπισήμως πρὸς τὸν Μητροπολίτην Πέτρας Μελέτιον τὴν ἀπόφασίν του διὰ τὴν ἵδρυσιν τῆς Σχολῆς τοῦ Σταυροῦ. Ὣρισεν ἐπιστάτην τὸν Διονύσιον Κλεόπα καὶ διέταξε τὴν ἐπισκευὴν καὶ διασκευὴν αὐτῆς μὲ τὴν προσθήκην αἰθουσῶν καὶ ἄλλων οἰκημάτων. Τὴν 3 ην Φεβρουαρίου τοῦ 1855 ἐτελέσθησαν ἐπισήμως καὶ μὲ μεγαλοπρέπειαν αἱ ἐνάρξεις τῆς Σχολῆς τοῦ Σταυροῦ. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ ἐξῆρε καταλλήλως ὁ πρῶτος σχολάρχης Διονύσιος Κλεόπας, ὁ ὁποῖος δυστυχῶς διηύθυνε τὴν Σχολὴν μόλις ἕν ἔτος. Τὸν Ἰούνιον τοῦ 1856 ἐρχόμενος εἰς ἀντίθεσιν μὲ ἰσχυροὺς Ἁγιοταφίτας ἐχαρακτηρίσθη ὡς ἐπικίνδυνος νεωτεριστὴς καὶ διὰ τὸν λόγον αὐτὸν ἠναγκάσθη νὰ παραιτηθῆ. Μετέβη εἰς τὴν Ἀθήνα μετὰ ἀπὸ πρόσκλησιν τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως, ὅπου τὸν Αὔγουστον τοῦ ἰδίου ἔτους διωρίσθη καθηγητὴς τοῦ Πανεπιστημίου καὶ «Γενικὸς Διευθυντὴς τῆς Ριζαρείου Σχολῆς». Μετὰ τὴν ἀποχώρησίν του, σχολάρχης διωρίσθη ὁ Ἀρχιμανδρίτης Νικόδημος, ὁ κατόπιν Μητροπολίτης Κυζίκου διὰ δύο χρόνια, μετέπειτα ὁ Ἀρχιμανδρίτης Γερμανὸς Γρηγορᾶς ὁ διευθυντὴς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης. Ἐν γένει, ἡ Σχολὴ τοῦ Σταυροῦ ἐπὶ τῆς Πατριαρχίας Κυρίλλου τοῦ Β΄ κατώρθωσε νὰ ἐπιτελέσῃ σημαντικὰς προόδους, καὶ ἡ Σιωνίτις Ἐκκλησία ἀπέκτησε ἰσχυρὰν πνευματικὴν δύναμιν, ἡ ὁποία ἦτο ἀναγκαία καὶ διὰ τὴν καταπολέμησιν ἑτεροδόξων προπαγανδῶν. Ὁ Πατριάρχης Κύριλλος, ὡς ἱδρυτὴς τῆς θεολογικῆς σχολῆς, συνέδεσεν διά παντὸς τὸ ὄνομά του μὲ τὴν ἱστορικὴν περίοδον τῆς ἀναγεννήσεως τῆς πνευματικῆς μορφώσεως εἰς τὴν Παλαιστίνην. Μὲ τὴν διάδοσιν τῆς Παιδείας συνδέεται καὶ ἡ ἵδρυσις τὸ 1853, ὑπό τοῦ Πατριάρχου Κυρίλλου, τοῦ πρώτου τυπογραφείου. Ἐπειδὴ αἱ ὑπάρχουσαι Σχολαί εἰς τὴν Παλαιστίνην ὅπως καὶ οἱ ναοὶ ἐστεροῦντο πολλὰ ἀναγκαῖα βιβλία ἑλληνικῶν καὶ ἀραβικῶν, ὁ Πατριάρχης Κύριλλος ἀπεφάσισε νὰ ἱδρύσῃ εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα Τυπογραφεῖον, τὸ ὁποῖον ἐγκατέστησεν εἰς τὸ μοναστήριον τοῦ Ἁγίου Νικολάου. Ἔκτοτε τὸ τυπογραφεῖον ἤρχισε νὰ ἐκτυπώνῃ ἐκκλησιαστικὰ βιβλία, διδακτικὰ καὶ διάφορα ἄλλα ἠθικοθρησκευτικοῦ περιεχομένου εἰς τὴν ἑλληνικὴν καὶ ἀραβικὴν γλῶσσαν, τὰ ὁποῖα διεδίδοντο ὄχι μόνον εἰς τὴν Παλαιστίνην καὶ Συρίαν ἀλλὰ καὶ ἀλλοῦ.   Ἡ Ἐκκλησία τῶν Ἱεροσολύµων εἶναι ἡ µόνη αὐτοφυής καί γηγενής εἰς τήν Ἁγίαν Γῆν Ἐκκλησία, διατηρήσασα, καθ’ὅτι Ὀρθόδοξος, τήν διά πολλῶν αἰώνων τηρηθεῖσαν ἀναλλοίωτον Ὀρθόδοξον Πίστιν τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καί Πατέρων. Αἱ λοιπαί χριστιανικαί ὁµολογίαι καί κοινότητες, ἔχουσαι τήν ἀπωτάτην αὐτῶν ἀναφοράν εἰς τάς ἐθνικάς ἤ συγκεντρωτικάς, ἔξωθεν τῆς Ἁγίας Γῆς, ἐκκλησιαστικάς αὐτῶν διοικήσεις, τάς ὁποίας ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γῇ ἀντιπροσωπεύουν, σαφῶς ὑπολείπονται τοῦ σπουδαίου προσώπου τό ὁποῖον διαδραµατίζει ἡ Σιωνίτις Ἐκκλησία ὑπό τήν καθοδήγησιν τοῦ «Τάγµατος τῶν Σπουδαίων», τῆς Ἁγιοταφιτικῆς Ἀδελφότητος. Ὁ ἑλληνικὸς χαρακτὴρ τῆς Σιωνίτιδος Ἐκκλησίας, πέραν τῆς ἀµέσου ἱστορικῆς ἀναφορᾶς αὐτοῦ εἰς τήν καταγωγήν τῶν πρώτων ἐν Παλαιστίνῃ Χριστιανῶν, ἐπειδή ἐµπνέει τό Πατριαρχεῖον τῆς Ἁγίας Σιών διά τῆς οἰκουµενικότητος τοῦ Ὀρθοδόξου Ρωµέηκου, πνευµατικοῦ καί χριστοκεντρικοῦ πολιτισµοῦ τῶν Ἁγίων Πατέρων, ὑπεραιρόµενος στενῶν ἐθνικῶν δεσµεύσεων, ἐξασφαλίζει κατά τοῦτο καί τήν οἰκουµενικότητα καί τό εἰς ἅπαντας προσβατόν τῶν Πανσέπτων Προσκυνηµάτων.    Αἱ κατά τά τελευταῖα ἔτη πολεµικαί συρράξεις εἰς τήν περιοχήν τῆς Μέσης Ἀνατολῆς καί τά παρεπόµενα προβλήµατα ὡδήγησαν εἰς τήν, εἰσέτι συνεχιζοµένην, ἀποψίλωσιν τοῦ χριστιανικοῦ πληθυσµοῦ ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γῇ. Ἡ Σιωνίτις Ἐκκλησία ἔχεται, παρά ταῦτα, τῆς ἀποστολῆς αὐτῆς ἐπί τῆς καθοδηγήσεως τοῦ ποιµνίου αὐτῆς εἰς νοµάς σωτηρίους καί τῆς διατηρήσεως τοῦ λειτουργικοῦ χαρακτῆρος τῶν Προσκυνηµάτων, παρά τοῖς ὁποίοις αἱ τήν Ἀληθείαν ἀναζητοῦσαι ψυχαί, ἐντοπίων καί προσκυνητῶν, εὑρίσκουσιν τόν Καλόν αὐτῶν Ποιµένα, ἐκεῖ ὅπου Οὗτος διά τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως «σωτηρίαν εἰργάσατο ἐν µέσῳ τῆς γῆς» (Ψαλµ. 73, 12). ΠΗΓΗ:http://jerusalem-patriarchate.info ΠΗΓΗ ΕΙΚΟΝΩΝ:http://picasaweb.google.gr/injerousalem/